راهبردهای مدیریتی برای مقابله با گرما در گله های مادر گوشتی

 مقدمه

بکارگیری راهکارهای صحیح مدیریتی نقش مهمی در مهار اثرات زیان بار گرما دارد قبل از شروع گرما باید آمادگی لازم را ایجاد کرد مهمترین مسئله آگاهی از توانایی طیور برای مقابله با گرما است . گرمای زیاد به ویژه وقتی که همراه با رطوبت بالا باشد مصرف غذا را کاهش داده و عملکرد گله های مادر نژآد گوشتی را کم میکند بیشترین خسارت استرس گرمایی ، افزایش تلفات است اما به طور غیر مستقیم نیز خساراتی را وارد می کند که خیلی هم پرهزینه است برای مثال تنش گرمایی احتمالا باعث عدم دستیابی به وزن مطلوب در دوره پرورش می شود که بعدا در زمان تولید مشکلاتی را در پی خواهد داشت . در زمانی که دمای سالن از 27 درجه سانتی گراد بیشتر شود مرغ های مادر نژاد گوشتی شروع به له له زدن می کنند که باید در مقابل این تنش گرمایی مراقبت شوند تنش گرمایی در مدت تخمگذاری مصرف غذا راکم کرده تولیدتخم مرغ و کیفیت پوسته را کاهش می دهد علاوه بر این تعداد تخم مرغ های نابارور و مرگ و میر زودرس جنینی را افزایش داده کیفیت جوجه ها و توانایی زنده ماندنشان را کاهش میدهد .

 خصوصیات زیست شناختی طیور در رابطه با دما

طیور جز حیوانات خونگرم هستند بدین معنی که دمای بدن خود را در حد معینی که برای آنها مطلوب است تنظیم می کنند دمای بدن مرغ های نژاد مادر گوشتی 41 درجه سانتی گراد است که به مقدار ناچیزی در طول روز بیشتر و در شب کمتر می شود افزایش دمای بدن تا 47 درجه سانتی گراد کشنده است اما بسته به ناگهانی بودن شروع تنش گرمایی حتی دردرجه حرارت های تا 45 درجه سانتی گراد نیزمرگ و میر گزارش شده است . برای ثابت نگهداشتن دمای بدن باید دفع حرارت از بدن به محیط اطراف برابر با حرارت تولید شده در نتیجه هضم جذب و سوخت و ساز غذا در بدن باشد . انرژی ای که برای طیور قابل استفاده است از منشا غذای خورده شده است این انرژی در واکنش های پیچیده بیوشیمیایی برای نگهداری بافت های بدن فعالیت های فیزیکی ، رشد و تولید تخم مرغ مصرف می شود و طی این فرآیندها مقداری گرما حاصل می شود بخشی از این گرما برای ثابت نگهداشتن دمای بدن استفاده می شود ولی مقادیر اضافی آن به صورت حرارت به محیط اطراف دفع میگردد وقتی دمای محیط نسبتا سرد است این حرارت به صورت های تشعشع انتقال و جابجایی گرمایی به محیط اطراف دفع می گردد مقداری ازاین حرارت نیز با تبخیر آب از بدن دفع میگردد .

نقش تاج ، ریش و پاها در خنک کردن طیور

طیور دفع گرما از بدن خود را دائما تنظیم می کنند یک مکانیسم مهم در انجام این فرآیند تنظیم میزان جریان خون در بافت های سطحی مخصوصا تاج ، ریش و پاها است گاهی اوقات این قسمت های بدن در ملامسه سرد احساس می شوند ولی زمانی که پرنده نیاز به دفع حرارت دارد گرم حس می شوند در مواقع گرم با اتساع عروق خونی سطحی بدن و افزایش جریان خون در انها گرمای اضافی از اندام های درونی به قسمت سطحی بدن منتقل می شود و به دلیل سطح تماس مسقیم و گسترده این اندام با محیط بیرون حرارت اضافی به بیرون دفع می گردد . با افزایش بیشتر دمای محیط پرهاباز می شوند و از سطح بدن جدا نگهداشته می شوند و حرارت از قسمت های بی پر در سطح بدن که اکنون با هوای بیرون در تماس هستند در محیط اطراف دفع می گردد در چنین وضعیتی مصرف آب افزایش یافته میزان فعالیت طیور کاهش می یابد تا از تولید حرارت بیشتر در نتیجه فعلایت عضلانی جلوگیری شود همچنین مصرف غذا برای کاستن از حرارت تولید شده کاهش می یابد کاهش مصرف غذا مکانیسم فیزیولوژیک بسیار مهم و مطمئنی برای تنظیم دمای بدن است در حدود 75 درصد انرژی سوخت وسازی مصرف شده توسط طیور به گرما تبدیل شده وباید به محیط بیرون دفع گردد .

رطوبت و ارتباط آن با له له زدن

اگر دما باز هم زیادتر شود توانایی دفع حرارت از طریق تشعشع ، انتقال و جابجایی کاهش می یابد و طیور شروع به له له زدن می کنند له له زدن باعث دفع حرارت از طریق تبخیر آب از سطح درونی دستگاه تنفسی می شود خنک کننده های تبخیری وسیله اصلی تنظیم دمای بدن در حالت تنش گرمایی می باشند چنانچه هوای تنفسی خیلی مرطوب باشد کارآیی این روش بسیار محدود می شود . بنابراین همراه بودن حرارت بالا و رطوبت زیاد خیلی تنش زاتر از هنگامی است که پرنده فقط تحت تاثیر حرارت بالا قرار دارد لازم است در هنگامی که از خنک کننده های آبی برای سرد کردن سالن مرغداری در هنگام گرما استفاده می شود این مسئله در نظر گرفته شود درچنین موقعیتی باید مواظب بود تا رطوبت نسبی هوای سالن از 70% بیشتر نشود در غیر اینصورت کارآیی له له زدن پایین امده خسارت ناشی از تنش گرمایی افزایش می یابد دفع حرارت از طریق تبخیر در موقع له له زدن ابتدا باعث ارتعاش نای شده که در نتیجه ورود و خروج سریع هوا از دهان و قسمت های ابتدایی نای در هنگام باز بودن دهان ایجاد می شود ارتعاش سریع نای به مقدار کمی انرژی نیاز دارد که گرمای زیادی ایجاد نمی کند مزیت این عمل تبخیر آب از سطح داخلی دهان است بدون این که شش ها دخالتی داشته باشند .

تلف شدن طیور در اثر گرما

چنانچه طیور در معرض دمای بیشتر از 27 درجه سانتی گراد قرار بگیرند معمولا له له می زنند که در نتیجه آن تبخیر آب از کیسه های هوایی و سپس شش ها صورت می گیرد با فعال شدن شش ها دفع دی اکسید کربن از خون افزایش می یابد و در نهایت تعادل اسید – باز به هم می خورد و PH خون افزایش می یابد اگر دمای بدن طیور به 44 درجه سانتی گراد و بالاتر از آن برسد سرعت تنفس کم می شود ولی حجم هوای تنفسی افزایش می یابد که با حرکت کند قفسه سینه شناخته می شود اگر دما باز هم بیشتر شود مکانیسم های تنظیم کننده دفع حرارت از بدن ناکافی بوده افزایش دمای بدن کشنده خواهدبود موقعی که دمای سالن به 32 سانتی گراد و بالاتر از آن برسد بعضی از طیور بی حال می شوند و به صورت نفس زنان روی زمین می افتند و تلف می شوند در طیور سنگین و چاق مشکل جدی تر است د رحالی که طیور جوان وکوچک کمتر در معرض خطر جدی قرار دارند چنانچه دمای سالن به بیش از 40 درجه سانتی گراد برسد تلفات به شدت افزایش می یابد و خسارت شدیدی وارد می کند .

راهکارهای پیشنهادی برای کاهش اثرات زیان بار گرمای زیاد

حذف مرغ های کرچ

به دلیل کاهش مصرف غذا در هوای گرم تعداد مرغ های کرچ افزایش می یابد مرغ های کرچ را سریعا باید جمع آوری و در محل جداگانه ای نگهدای کرد در چنین شرایطی باید حداقل 5 بار در روز تخم مرغ ها را جمع آوری کرد این تخم مرغ ها را پس از خنک کردن باید در دمای مطلوبی نگهداری کرد تا از صدمات حرارتی مصون بمانند .

جلوگیری از رشد کپک در غذا

در آب و هوای گرم رشد کپک ها میتواند مشکل ساز باشد مخصوصا هنگامی که رطوبت بالا باشد این مسئله شدیدتر می شود مراقبت های دقیق به حداقل رساندن زمان انبار داری ، بازرسی مرتب وسایل غذا دهی برای اطمینان از عدم کهنگی و فساد غذا تخلیه و تمیز کردن انبارهای مواد غذایی به صورت ماهانه و نیز استفاده از مواد ضد قارچ یا مواد جاذب و نگهدارنده در جلوگیری از کپک زدگی غذا موثر می باشند .

راهکارهای غیر تغذیه ای

اجتناب از مصرف غذا در گرمای زیاد خسارات زیادی را به بار می آورد به کمک راهکارهای غیرتغذیه ای پرنده خنک نگه داشته می شود و بنابراین به همین علت تحریک مصرف غذا از روش  دستکاری غذا بهتر می باشد البته با تغییرات جیره اندکی می توان شرایط را بهبود داد اما این روش به ویژه در مورد اثرات زیان بار در جه حرارت بالا ناکافی است علاوه بر این هر گونه تغییر در جیره ممکن است اثرات زیانبار را به ویژه در مورد گرما تشدید کند . به همین دلیل در صورتی که تنش گرمایی در مدت کوتاهی اتفاق بیفتد یا هنگامی که دمای سالن بالاتر از 35 درجه سانتی گراد باشد یا زمانی که پرندگان در اختلال تنفسی ناشی از گرما قرار دارند تغییر جیره نباید انجام گیرد .

مه پاشی

دستگاههای مه پاشی در داخل سالن قرار داده می شوندبا فشار 400 تا psi 600 قطره هایی به قطر 10 تا 15 میکرون تولید می کنند که به راحتی تبخیر می شوند و میزان نم باقی مانده سالن را به حداقل رسانده رطوبت را در آن پخش می نماید و به حدود 80% می رساند مسیر مه پاش ها باید در محل ورود هوای گرم باشد تا از اضافه شدن گرما به سالن جلوگیری کنند برای افزایش کارآیی این روش باید در قسمت های میانی سالن نیز تعداد کافی مه پاش نصب شود مه پاش هایی که با فشار 100 تا psi 200 کار می کنند تولید قطره هایی با قطر بیش از 30 میکرون می کنند که کمتر مورد توجه و تقاضا قرار میگیرند .

تاثیر خنک کننده های تبخیری

سیستم های دیگری نیز برای خنک کردن سالن به کمک تبخیر آب وجود دارند خنک کننده های تبخیری در شرایط گرم مثلا دمای بالاتر از 27 درجه سانتی گراد به کار می آیند که باعث حمایت و نگهداری از طیور سازش یافته به دمای بین 25 تا 35 درجه سانتی گراد خواهد شد کارآیی این روش به میزان رطوبت نسبی هوا بستگی دارد در رطوبت نسبی 20 درصد ، 15 تا 20 درجه سانتی گراد و در رطوبت نسبی 60 تا 70 درصد ، 8 تا 10 درجه سانتی گراد امکان کاهش درجه حرارت سالن وجود دارد . چنانچه رطوبت نسبی به بیش از 70 درصد برسد پرنده تحت تنش استرس شدید قرار میگیرد زیرا از کارآیی له له زدن کاسته می شود .

ویژگی غذا در شرایط گرما

هر تغییر به خصوص در جیره در صورت موفق بودن می تواند با قاطعیت درجه حرارتی را که بدن طیور ظاهری خواهد کرد پیش بینی کند که این موضوع اثراتی را روی میزان مصرف غذا و ارزیابی واقعی میزان تولیدخواهد داشت چنانچه این پیش بینی ها با دقت انجام شود می توان میزان انرژی مواد مغذی ضروری و داروها را برحسب نیاز تعیین کرد .

 استفاده از پنکه های سقفی

نصب پنکه های سقفی هوای سالن را خنک نمی کند بلکه با حرارت دادن و دور کردن هوای گرم و مرطوب از پرندگان باعث افزایش کارآیی له له زدن می وشد این پنکه ها را باید طوری نصب کرد تا هوا از روی و درمیان طیور حرکت کند و جابجایی بهتر صورت گیرد سرعت هوا اگر در حدود 3 متر در ثانیه باشد مفید است وافزایش سرعت هوا به مقدار بیش از این وضعیت را نامناسب خواهد کرد .

رنگ آمیزی و عایق کاری سقف

رنگ سفید و براق بیرون سقف دمای داخلی سالن را 3 تا 8 درجه سانتی گراد کاهش می دهد تنها اشکال این روش گرم کردن سالن در فصل سرما است عایق کاری سقف نیزچنانچه همراه با لایه های خنک کننده مه پاشی و غیره باشد بسیار مفید است برای عایق کاری از ماده پلی اورتان به عنوان یک ماده عایق و مصالح موجود در منطقه می توان استفاده کرد به طور مثال با اضافه کردن یک لایه 8 سانتی متری از علوفه بر روی سقف یک عایق مطلوبی در مقابل گرما ایجاد می شود در این روش امکان مقابله با دمای 40 درجه سانتی گراد با توجه به ارتفاع ساختمان و میزان عایق کاری موجود وجود دارد .

 آب پاشیدن روی سقف

می توان سقف را آب پاشی کرد به میزانی که آب از سقف چکه کند این کار به مقدار زیادی آب نیاز دارد آب پاشی را باید قبل از افزایش دما آغاز کرد کیفیت آب مهم است چرا که تیره شدن سقف باعث افزایش جذب حرارت از بیرون می شود و با بکار گیری این روش امکان کاهش دمای سالن تا 5 درجه سانتی گراد بدون افزایش رطوبت داخل سالن و مرطوب شدن کود کف وجود دارد .

راهبردهای تغذیه ای در شرایط گرم

بهتر است که غذا دادن به طیور در ساعت های خنک تر روز مثل صبح خیلی زود و یا اواخر شب انجام گیرد حدود 2 تا 4 ساعت پس از مصرف غذا تولید انرژی به حداکثر خود می رسد و در این زمان طیور حداکثر حرارت را باید دفع کند فعال نمودن دان خوری ها و قدم زدن آرام در بین طیور برای پراکنده کردن گرمای تولید شده در بین آنها و ایجاد روشنایی کافی برای تحریک مصرف غذا درموقع کاهش دما در شب بسیار کارآمد است اگر تنها یک بار غذا داده می شود باید بین 4 تا 5 ساعت مصرف شود و در صورتی که همه غذا ظرف مدت 5 ساعت خورده نشود نشان دهنده وضعیت بحرانی در اثر تنش گرمایی است استفاده از جیره پلت شده نیز در مصرف غذا موثر می باشد اگر پلت به خوبی تهیه شده باشد رشد کپک را نیز که یکی از مشکلات هوای گرم است کاهش میدهد .

 منبع: فصلنامه چکاوک

آناتومی پرندگان

نکات کلیدی در تهیه جوجه یکروزه

تهیه جوجه یکروزه مناسب و با کیفیت عالی در عملکرد تولیدی و اقتصاد گله گوشتی بسیار موءثر می باشد، زیرا جوجه با کیفیت بالا فعال تر، دارای عملکرد بهتر، درصد تلفات و حذفی کمتر، نسبت به تغییرات محیطی مقاوم تر و نسبت به واکسیناسیون و استرس ها حساسیت کمتری خواهد داشت.
جوجه یکروزه با کیفیت بالا باید دارای خصوصیات زیر باشد:
1-جوجه ها دارای وزن مناسب بوده و از نظر پراکندگی وزنی یکنواخت باشند. وزن جوجه یکروزه بستگی به وزن تخم مرغی دارد که از آن تفریخ  شده است. وزن مطلوب تخم مرغ قابل جوجه کشی در تولید جوجه با کیفیت تاءثیر زیادی دارد. اگر وزن تخم مرغ مناسب باشد وزن جوجه هم مناسب خواهد بود. معمولاً وزن جوجه دو سوم وزن تخم مرغ است. وزن استاندارد تخم مرغ برای جوجه کشی در نژادهای گوشتی 65- 55 گرم است، که وزن جوجه های حاصله بین 36 تا 43 گرم می باشد. جوجه های ریز قدرت زنده ماندن کمتری دارند و در دوره پرورش شروع خوبی نخواهند داشت.
2- جوجه ها از نظر بیماری های باکتریایی از قبیل: بیماری سالمونلایی  (پولوروم ، تیفی موریوم  و انتریدیتیس )، بیماری های مایکوپلاسمایی ( مایکوپلاسما گالی سپتیکوم  عامل بیماری مزمن تنفسی و مایکوپلاسما سینوویه  عامل بیماری ورم مفصل) و عوامل ایجاد کننده عفونت زرده  سالم باشد.
3- از نظر بیماری های قابل انتقال از طریق ماشین جوجه کشی سالم باشند. تعدادی از بیماری ها و آلودگی های میکروبی و قارچی ممکن است در کارخانه های جوجه کشی، جوجه را آلوده کنند. مهمترین آنها عبارتند از: میکروب های کلی فرم که سبب عفونت زرده و ورم ناف می شوند و آسپرژیلوس که سبب ناراحتی ریه در هفته های اول و مرگ و میر جوجه ها می گردد.
4- کمبودهای غذایی نداشته باشند. کمبود ویتامین و مواد معدنی و به خصوص ویتامین های گروه Bدر گله های مادر سبب به وجود آمدن جوجه های ناسالم می گردد. در نتیجه جوجه ها در طی مرحله رشد آثار کمبود را نشان داده و تلف می گردند. چنین جوجه هایی در روزهای اول دچار فلجی و یا ناراحتی های عصبی در قسمت سر و گردن می شوند.
5- دارای ایمنی مادری مناسب باشند. معمولاً در هفته اول دستگاه ایمنی و یا پادتن جوجه ها کانل نشده است، از این رو باید در آن ها ایمنی مادری کافی وجود داشته باشد. برای این منظور جوجه ها از مادرهایی تولید شوند که تیتر ایمنی آن ها بالا بوده و ایمنی لازم را به جوجه تولید شده منتقل نمایند.
6- جوجه ها در حد امکان هم سن بوده و از یک گله مادر تهیه گردند. اگر جوجه ها یک سن و از یک گله مادر نباشد، انجام برنامه های واکسیناسیون تغذیه، مدیریت، امنیت زیستی و غیره با مشکل مواجه خواهد شد.
7- به طور کلی جوجه ها باید دارای خصوصیات ظاهری به شرح زیر باشند:
• هشیار، چابک و فعال باشند.
• دهیدراته نشده باشند، به طوری که ساق پا روشن و مومی شکل باشد و خشک و ترد نباشد.
• ناف جوجه ها به خوبی بسته شده و بدون تورم و عفونت باشد.
• تمیز، خشک، عاری از هرگونه آلودگی، کرک های سطح بدن بلند، پاکیزه، پفکرده و رنگ خوبی داشته باشند.
• چشم جوجه ها گرد، براق، عاری از هر گونه جراحت و بدشکلی باشد.
• فاقد هر گونه بدشکلی و نقایص فیزیکی از قبیل فلجی، پنجه، منفار کج و غیرعادی، پاهای خمیده، شکم خمیری و چسبناک باشند.
عوامل موءثر در تولید جوجه یکروزه با کیفیت شامل مدیریت صحیح در گله مادر، کارخانه جوجه کشی، حمل و نقل جوجه ها، سالن های پرورش و شروع دوره پرورش است که در این رابطه باید به نکات زیر توجه نمود:
1- جوجه های گوشتی از گله های مادری تهیه شوند که سالم بوده و دارای سطح یکنواخت و بالایی از پادتن ها علیه بیماری های موءثر در فرآیند تولید باشند. با واکسیناسیون گله مرغ مادر حداکثر پادتن های مادری در جوجه به وجود آمده و پرنده در برابر بیماری هایی که عملکرد را به خطر می اندازد، محافظت می شود. ویروس هایی که به طور عمودی از گله مادر به جوجه منتقل می شوند، شامل ویروس کم خونی جوجه، آنسفالومیلیت، رئو و لکوزمییلویید می باشد.
ویروس کم خونی عفونی جنین را نمی کشد، بلکه جوجه ها پس از خارج شدن از تخم در عرض چند روز در اثر کم خونی از بین می روند. ژولیدگی پرها، رنگ پریدگی ساق پا و خون ریزی های زیر جلدی از مشخصه های این بیماری است. اگر گله مادر فاقد آنتی بادی باشد، جوجه های حاصله حساس بوده و در صورت پرورش در محیط آلوده به ویروس مبتلا شده دچار تلفات می گردند.
بیماری آنسفالومیلیت در جوجه های جوان باعث فلجی و لرزش در سر و بال ها می شود، که جوجه های مبتلا را از روز اول نشان می دهند و با پاهای کشیده به پهلو می افتند. وجود آنتی بادی در در گله مادر ( حاصل از واکسیناسیون یا آلودگی طبیعی گله در زمان پرورش و انتقال آنتی بادی ) باعث حفاظت جوجه های گوشتی می گردد.
بیماری رئو از طریق مادر به جوجه های گوشتی منتقل شده که باعث تورم مفاصل، کاهش جذب مواد مغذی از روده و غیریکنواختی گله می گردد.
ویروس لکوزمییلویید تمایل خاصی به سلول های مغز استخوان داشته و باعث بروز لکوز در مغز استخوان می شود. تومورها به فراوانی در سطح داخلی استخوانجناغ سینه، محل اتصال دنده به غضروف، استخوان لگن، فک تحتانی و استخوان جناغ ایجاد می شود. تومورها ممکن است به صورت گره ای و یا منتشر و معمولاً چند تایی با قوام نرم و سست و به رنگ سفید مایل به زرد مشاهده شوند. بیماری زایی این ویروس در مرغ گوشتی متغییر است. شدت لکوزمییلویید بستگی به تضعیف سامانه ایمنی به دلیل استرس و بروز سایر بیماری ها از جمله کم خونی عفونی، مارک، گامبورو و سموم قارچی دارد.
سالمونلا و اشرشیاکلی به طور مستقیم ( از طریق مادر ) و غیرمستقیم می توانند باعث آلودگی جوجه شوند، در صورت انتقال عمودی، جوجه ها از روز اول و از بدو ورود به سالن، کسل و دارای تلفات خواهند بود. کشت میکروبی از اندام های درونی جوجه های تلف شده و بیمار نوع آلودگی را نشان می دهد. در صورت انتقال افقی، شروع تلفات معمولاً پس از هفته اول خواهد بود.
مایکوپلاسماگالی سپتیکوم و مایکوپلاسماسینوویه از عوامل بسیار تاءثیر گذار در میزان رشد جوجه بوده و باعث ایجاد شرایط مساعد برای ابتلای جوجه ها به بیماری های ویروسی تنفسی مثل نیوکاسل، برونشیت و آنفلوآنزا می گردند. مایکوپلاسماگالی سپتیکوم باعث کاهش رشد و ایجاد ضایعه در اپیتلیوم نای و کیسه های هوایی شده و زمینه را جهت عفونت های باکتریایی به خصوص اشرشیاکلی مستعد می نمایند. مایکوپلاسماسینوویه باعث تورم مفاصل، کاهش رشد و همچنین آلودگی کیسه های هوایی می گردد.
انتقال ایمنی مادری به جوجه های یک روزه صرفاً در مقابل بیماری هایی است که گله مادر علیه آنها واکسینه شده و یا در گله مادر آلودگی طبیعی وجود داشته است. آنتی بادی منتقل شده از مادر به جوجه باید در حدی باشد که بتواند تا برقراری ایمنی حاصل از واکسیناسیون جوجه را در مقابل عوامل بیماری زا حفظ نماید. جهت تدوین برنامه واکسیناسیون باید از میزان تیتر آنتی بادی مادری و یکنواختی تیتر در جوجه ها و همچنین وضعیت بیماری های شایع در منطقه مطلع بود. کمبودهای تغذیه ( اسیدهای آمینه، ویتامین ها و مواد معدنی ) در تغذیه گله مادر بر روی کیفیت جوجه یک روزه، میزان تلفات اولیه و راندمان تولیدی آن موءثر می باشد. به عنوان مثال عدم تعادل کلسیم و فسفر و کمبود ویتامین 3Dدر جیره مصرفی باعث بد فرم شدن استخوان های پا، نرمی استخوان ها و در نهایت فلجی و بازماندن از رشد می گردد.
بیماری آنسفالومالاسی ( بیماری جوجه دیوانه  )، ضعف عضلانی، عدم تعادل پیشرونده که موجب افتادن مکرر پرنده می شود، عدم تعادل اسپاسمی، برگشتن سر به پشت و یا سخت شدگی گردن، فلجی و مرگ از نشانه های کمبود ویتامین Eمیباشد. رشد اولیه کند، ضعف در پردر آوری، فلجی پا، پیچ خوردگی پنجه پا به طرف داخل و نشستن بر روی مفاصل خرگوشی از عوارض کمبود ریبوفلاوین می باشد.
سن گله مادر در کیفیت جوجه موءثر است، جوجه های به دست آمده از گله های مادر جوان، کوچک تر و ضعیف تر بوده و مستعد دهیدراته شدن می باشند. بهترین سن گله های مادر، به منظور چیدن تخم مرغ برای جوجه کشی بعد از 27 هفتگی می باشد. تخم مرغ هایی که در سن 24 الی 27 هفتگی تولید و چیده می شوند، جوجه هایی با وزن مناسب تولید نکرده و تلفات هفته اول در این گونه جوجه ها بالا می باشد، به علاوه پرورش جوجه های ریز احتیاج به مدیریت و رسیدگی بیشتری دارد. گله های مادر پیر، تخم مرغ هایی با پوسته نازک تر تولید می نمایند که در تنظیم حرارت و رطوبت بخش های مختلف جوجه کشی باید دقت بیشتری به عمل آید تا بیش از حد معمول آب از دست ندهند. همچنین باید نسبت به ضدعفونی هر چه سریعتر آنها در مزرعه اقدام شود، زیرا نفوذ عوامل بیماری زا به دلیل نازکی پوسته به میزان بیش تر و در مدت کوتاه تری در آن ها صورت می گیرد، باید دانست که گله های مادر پیر، تولید جوجه های درشت تری می نمایند که استعداد ابتلاء به عفونت در آنها بیشتر می باشد.
2- چگونگی جمع آوری، جابجایی و نگهداری تخم مرغ جوجه کشی در کیفیت جوجه یک روزه موءثر می باشد. جمع آوری مرتب تخم مرغ های جوجه کشی، سه تا پنج نوبت در روز ( بسته به فصل ) از میزان تولید تخم مرغ های روی بستر و کثیف می کاهد، همچنین ضدعفونی صحیح تخم مرغ های جمع آوری شده، حداکثر یک ساعت پس از جمع آوری در ارتقاء کیفیت جوجه موءثر می باشد. جابجایی و حمل و نقل تخم مرغ جوجه کشی از مزرعه به بخش جوجه کشی در شرایط مناسب از ایجاد شکستگی و ترک مویی در تخم مرغ پیش گیری می نماید. خواباندن تخم مرغ هایی در ماشین جوجه کشی باعث انتقال سریع عوامل میکروبی به داخل تخم مرغ می گردد.
3- مدیریت کارخانه جوجه کشی بر کیفیت جوجه یک روزه و تلفات هفته اول جوجه ها موءثر است، به این معنی که هرچه مدیریت کارخانه مطلوب تر باشد، کیفیت جوجه ها و توان زنده ماندن آنها بیشتر می شود. نگهداری تخم مرغ در شرایط مناسب از نظر حرارت، رطوبت و تهویه باعث تولید جوجه های یکنواخت می شود.
4- ضمن توجه بیشتر به شرایط نگهداری جوجه ها در جوجه کشی و فرآیند انتقال به مزرعهپرورش، هرچه زمان رسیدن جوجه ها به آب و دان کوتاه تر باشد، بهتر است. بنابراین جوجه ها باید در شرایط مناسب حمل شوند تا از وارد شدن استرس به آنها ممانعت شود، همچنین از ارسال جوجه های ریز به مزرعه هایی که دارای بعد مسافت زیادی با جوجه کشی هستند، خوداری شود، در این صورت از دهیدراته شدن و در نتیجه افزایش تعداد جوجه حذفی جلوگیری می شود.

5- قرار گرفتن جوجه یکروزهدر شرایط نامناسب محیطی و مدیریتی ( دما، رطوبت، بستر، نوع و تعداد و دانخوری، کیفیت آب و دان، تهویه، کارگر و... ) باعث شروع نامناسب و افزایش تلفات و حذف در هفته اول شده که در صورت عدم بهبود شرایط، افت عملکرد گله را به دنبال خواهد داشت.

تعیین کیفیت جوجه
در هنگام ورود جوجه ها با نمونه برداری تصادفی تعدادی از آنها وضعیت جوجه ها بررسی می گردد. مواردی که جهت بررسی کیفیت جوجه ها باید مد نظر قرار گیرد شامل:
1- کالبد شکافی و انجام معاینات درمانگاهی به منظور بررسی دهیدراسیون، التهاب چشم و کیسه های هوایی، ناهنجاری های فیزیولوژیکی و وضعیت بدن.
2- انجام آزمایشات باکتریولوزی جهت بررسی وضعیت آلودگی گله به اشرشیاکلی، سالمونلا، استافیلوکوکوس، ارئوس و آزمایش های قارچی.
3- انجام آزمایش های سرمی برای بررسی وضعیت آلودگی مایکوپلاسمایی.
وجود علائم زیر بیانگر نامناسب بودن کیفیت جوجه های تحویلی می باشد:
1- جوجه هایی که از یک گله مادر تولید شده و در مرغداری های مختلف و تحت شرایط متفاوت مدیریتی در هفت روز اول تلفات زیاد و غیر عادی داشته باشند ( تلفات غیرعادی در یک مرغداری نمی تواند ملاک تعیین کیفیت جوجه قرار گیرد ).
2- وجود تعداد زیادی جوجه با علائم بسته نشدن کامل ناف و تورم آن.
3- وجود تعداد زیادی جوجه ضعیف، وازد و جوجه هایی که قادر به خوردن دان و آشامیدن آب نیست.
4- وجود تعداد زیادی جوجه در گله با علائم تنفسی با دهان زدن .
5- وجود تورم در مفاصل تعداد زیادی از جوجه ها.
6- وجود چسبندگی مقعد در تعداد زیادی از جوجه ها.
7- وجود تعداد زیادی جوجه با علامت کاهش آب و از دست دادن آب بدن.
8- وجود تعداد زیادی جوجه رشد نکرده در روزهای اول پرورش گله.

9- بروز تلفات غیرعادی به دنبال واکسیناسیون در یک روزگی، واکنش شدید و تلفات زیاد در جوجه های سالم بروز کند. نوع و دز واکسن، روشی که واکسن مصرف شده و پایین بودن تیتر مادری می توانند در تلفات ناشی از واکسیناسیون روز اول دخالت داشته باشند.

منبع: itpnews