نکات کلیدی در تهیه جوجه یکروزه

تهیه جوجه یکروزه مناسب و با کیفیت عالی در عملکرد تولیدی و اقتصاد گله گوشتی بسیار موءثر می باشد، زیرا جوجه با کیفیت بالا فعال تر، دارای عملکرد بهتر، درصد تلفات و حذفی کمتر، نسبت به تغییرات محیطی مقاوم تر و نسبت به واکسیناسیون و استرس ها حساسیت کمتری خواهد داشت.
جوجه یکروزه با کیفیت بالا باید دارای خصوصیات زیر باشد:
1-جوجه ها دارای وزن مناسب بوده و از نظر پراکندگی وزنی یکنواخت باشند. وزن جوجه یکروزه بستگی به وزن تخم مرغی دارد که از آن تفریخ  شده است. وزن مطلوب تخم مرغ قابل جوجه کشی در تولید جوجه با کیفیت تاءثیر زیادی دارد. اگر وزن تخم مرغ مناسب باشد وزن جوجه هم مناسب خواهد بود. معمولاً وزن جوجه دو سوم وزن تخم مرغ است. وزن استاندارد تخم مرغ برای جوجه کشی در نژادهای گوشتی 65- 55 گرم است، که وزن جوجه های حاصله بین 36 تا 43 گرم می باشد. جوجه های ریز قدرت زنده ماندن کمتری دارند و در دوره پرورش شروع خوبی نخواهند داشت.
2- جوجه ها از نظر بیماری های باکتریایی از قبیل: بیماری سالمونلایی  (پولوروم ، تیفی موریوم  و انتریدیتیس )، بیماری های مایکوپلاسمایی ( مایکوپلاسما گالی سپتیکوم  عامل بیماری مزمن تنفسی و مایکوپلاسما سینوویه  عامل بیماری ورم مفصل) و عوامل ایجاد کننده عفونت زرده  سالم باشد.
3- از نظر بیماری های قابل انتقال از طریق ماشین جوجه کشی سالم باشند. تعدادی از بیماری ها و آلودگی های میکروبی و قارچی ممکن است در کارخانه های جوجه کشی، جوجه را آلوده کنند. مهمترین آنها عبارتند از: میکروب های کلی فرم که سبب عفونت زرده و ورم ناف می شوند و آسپرژیلوس که سبب ناراحتی ریه در هفته های اول و مرگ و میر جوجه ها می گردد.
4- کمبودهای غذایی نداشته باشند. کمبود ویتامین و مواد معدنی و به خصوص ویتامین های گروه Bدر گله های مادر سبب به وجود آمدن جوجه های ناسالم می گردد. در نتیجه جوجه ها در طی مرحله رشد آثار کمبود را نشان داده و تلف می گردند. چنین جوجه هایی در روزهای اول دچار فلجی و یا ناراحتی های عصبی در قسمت سر و گردن می شوند.
5- دارای ایمنی مادری مناسب باشند. معمولاً در هفته اول دستگاه ایمنی و یا پادتن جوجه ها کانل نشده است، از این رو باید در آن ها ایمنی مادری کافی وجود داشته باشد. برای این منظور جوجه ها از مادرهایی تولید شوند که تیتر ایمنی آن ها بالا بوده و ایمنی لازم را به جوجه تولید شده منتقل نمایند.
6- جوجه ها در حد امکان هم سن بوده و از یک گله مادر تهیه گردند. اگر جوجه ها یک سن و از یک گله مادر نباشد، انجام برنامه های واکسیناسیون تغذیه، مدیریت، امنیت زیستی و غیره با مشکل مواجه خواهد شد.
7- به طور کلی جوجه ها باید دارای خصوصیات ظاهری به شرح زیر باشند:
• هشیار، چابک و فعال باشند.
• دهیدراته نشده باشند، به طوری که ساق پا روشن و مومی شکل باشد و خشک و ترد نباشد.
• ناف جوجه ها به خوبی بسته شده و بدون تورم و عفونت باشد.
• تمیز، خشک، عاری از هرگونه آلودگی، کرک های سطح بدن بلند، پاکیزه، پفکرده و رنگ خوبی داشته باشند.
• چشم جوجه ها گرد، براق، عاری از هر گونه جراحت و بدشکلی باشد.
• فاقد هر گونه بدشکلی و نقایص فیزیکی از قبیل فلجی، پنجه، منفار کج و غیرعادی، پاهای خمیده، شکم خمیری و چسبناک باشند.
عوامل موءثر در تولید جوجه یکروزه با کیفیت شامل مدیریت صحیح در گله مادر، کارخانه جوجه کشی، حمل و نقل جوجه ها، سالن های پرورش و شروع دوره پرورش است که در این رابطه باید به نکات زیر توجه نمود:
1- جوجه های گوشتی از گله های مادری تهیه شوند که سالم بوده و دارای سطح یکنواخت و بالایی از پادتن ها علیه بیماری های موءثر در فرآیند تولید باشند. با واکسیناسیون گله مرغ مادر حداکثر پادتن های مادری در جوجه به وجود آمده و پرنده در برابر بیماری هایی که عملکرد را به خطر می اندازد، محافظت می شود. ویروس هایی که به طور عمودی از گله مادر به جوجه منتقل می شوند، شامل ویروس کم خونی جوجه، آنسفالومیلیت، رئو و لکوزمییلویید می باشد.
ویروس کم خونی عفونی جنین را نمی کشد، بلکه جوجه ها پس از خارج شدن از تخم در عرض چند روز در اثر کم خونی از بین می روند. ژولیدگی پرها، رنگ پریدگی ساق پا و خون ریزی های زیر جلدی از مشخصه های این بیماری است. اگر گله مادر فاقد آنتی بادی باشد، جوجه های حاصله حساس بوده و در صورت پرورش در محیط آلوده به ویروس مبتلا شده دچار تلفات می گردند.
بیماری آنسفالومیلیت در جوجه های جوان باعث فلجی و لرزش در سر و بال ها می شود، که جوجه های مبتلا را از روز اول نشان می دهند و با پاهای کشیده به پهلو می افتند. وجود آنتی بادی در در گله مادر ( حاصل از واکسیناسیون یا آلودگی طبیعی گله در زمان پرورش و انتقال آنتی بادی ) باعث حفاظت جوجه های گوشتی می گردد.
بیماری رئو از طریق مادر به جوجه های گوشتی منتقل شده که باعث تورم مفاصل، کاهش جذب مواد مغذی از روده و غیریکنواختی گله می گردد.
ویروس لکوزمییلویید تمایل خاصی به سلول های مغز استخوان داشته و باعث بروز لکوز در مغز استخوان می شود. تومورها به فراوانی در سطح داخلی استخوانجناغ سینه، محل اتصال دنده به غضروف، استخوان لگن، فک تحتانی و استخوان جناغ ایجاد می شود. تومورها ممکن است به صورت گره ای و یا منتشر و معمولاً چند تایی با قوام نرم و سست و به رنگ سفید مایل به زرد مشاهده شوند. بیماری زایی این ویروس در مرغ گوشتی متغییر است. شدت لکوزمییلویید بستگی به تضعیف سامانه ایمنی به دلیل استرس و بروز سایر بیماری ها از جمله کم خونی عفونی، مارک، گامبورو و سموم قارچی دارد.
سالمونلا و اشرشیاکلی به طور مستقیم ( از طریق مادر ) و غیرمستقیم می توانند باعث آلودگی جوجه شوند، در صورت انتقال عمودی، جوجه ها از روز اول و از بدو ورود به سالن، کسل و دارای تلفات خواهند بود. کشت میکروبی از اندام های درونی جوجه های تلف شده و بیمار نوع آلودگی را نشان می دهد. در صورت انتقال افقی، شروع تلفات معمولاً پس از هفته اول خواهد بود.
مایکوپلاسماگالی سپتیکوم و مایکوپلاسماسینوویه از عوامل بسیار تاءثیر گذار در میزان رشد جوجه بوده و باعث ایجاد شرایط مساعد برای ابتلای جوجه ها به بیماری های ویروسی تنفسی مثل نیوکاسل، برونشیت و آنفلوآنزا می گردند. مایکوپلاسماگالی سپتیکوم باعث کاهش رشد و ایجاد ضایعه در اپیتلیوم نای و کیسه های هوایی شده و زمینه را جهت عفونت های باکتریایی به خصوص اشرشیاکلی مستعد می نمایند. مایکوپلاسماسینوویه باعث تورم مفاصل، کاهش رشد و همچنین آلودگی کیسه های هوایی می گردد.
انتقال ایمنی مادری به جوجه های یک روزه صرفاً در مقابل بیماری هایی است که گله مادر علیه آنها واکسینه شده و یا در گله مادر آلودگی طبیعی وجود داشته است. آنتی بادی منتقل شده از مادر به جوجه باید در حدی باشد که بتواند تا برقراری ایمنی حاصل از واکسیناسیون جوجه را در مقابل عوامل بیماری زا حفظ نماید. جهت تدوین برنامه واکسیناسیون باید از میزان تیتر آنتی بادی مادری و یکنواختی تیتر در جوجه ها و همچنین وضعیت بیماری های شایع در منطقه مطلع بود. کمبودهای تغذیه ( اسیدهای آمینه، ویتامین ها و مواد معدنی ) در تغذیه گله مادر بر روی کیفیت جوجه یک روزه، میزان تلفات اولیه و راندمان تولیدی آن موءثر می باشد. به عنوان مثال عدم تعادل کلسیم و فسفر و کمبود ویتامین 3Dدر جیره مصرفی باعث بد فرم شدن استخوان های پا، نرمی استخوان ها و در نهایت فلجی و بازماندن از رشد می گردد.
بیماری آنسفالومالاسی ( بیماری جوجه دیوانه  )، ضعف عضلانی، عدم تعادل پیشرونده که موجب افتادن مکرر پرنده می شود، عدم تعادل اسپاسمی، برگشتن سر به پشت و یا سخت شدگی گردن، فلجی و مرگ از نشانه های کمبود ویتامین Eمیباشد. رشد اولیه کند، ضعف در پردر آوری، فلجی پا، پیچ خوردگی پنجه پا به طرف داخل و نشستن بر روی مفاصل خرگوشی از عوارض کمبود ریبوفلاوین می باشد.
سن گله مادر در کیفیت جوجه موءثر است، جوجه های به دست آمده از گله های مادر جوان، کوچک تر و ضعیف تر بوده و مستعد دهیدراته شدن می باشند. بهترین سن گله های مادر، به منظور چیدن تخم مرغ برای جوجه کشی بعد از 27 هفتگی می باشد. تخم مرغ هایی که در سن 24 الی 27 هفتگی تولید و چیده می شوند، جوجه هایی با وزن مناسب تولید نکرده و تلفات هفته اول در این گونه جوجه ها بالا می باشد، به علاوه پرورش جوجه های ریز احتیاج به مدیریت و رسیدگی بیشتری دارد. گله های مادر پیر، تخم مرغ هایی با پوسته نازک تر تولید می نمایند که در تنظیم حرارت و رطوبت بخش های مختلف جوجه کشی باید دقت بیشتری به عمل آید تا بیش از حد معمول آب از دست ندهند. همچنین باید نسبت به ضدعفونی هر چه سریعتر آنها در مزرعه اقدام شود، زیرا نفوذ عوامل بیماری زا به دلیل نازکی پوسته به میزان بیش تر و در مدت کوتاه تری در آن ها صورت می گیرد، باید دانست که گله های مادر پیر، تولید جوجه های درشت تری می نمایند که استعداد ابتلاء به عفونت در آنها بیشتر می باشد.
2- چگونگی جمع آوری، جابجایی و نگهداری تخم مرغ جوجه کشی در کیفیت جوجه یک روزه موءثر می باشد. جمع آوری مرتب تخم مرغ های جوجه کشی، سه تا پنج نوبت در روز ( بسته به فصل ) از میزان تولید تخم مرغ های روی بستر و کثیف می کاهد، همچنین ضدعفونی صحیح تخم مرغ های جمع آوری شده، حداکثر یک ساعت پس از جمع آوری در ارتقاء کیفیت جوجه موءثر می باشد. جابجایی و حمل و نقل تخم مرغ جوجه کشی از مزرعه به بخش جوجه کشی در شرایط مناسب از ایجاد شکستگی و ترک مویی در تخم مرغ پیش گیری می نماید. خواباندن تخم مرغ هایی در ماشین جوجه کشی باعث انتقال سریع عوامل میکروبی به داخل تخم مرغ می گردد.
3- مدیریت کارخانه جوجه کشی بر کیفیت جوجه یک روزه و تلفات هفته اول جوجه ها موءثر است، به این معنی که هرچه مدیریت کارخانه مطلوب تر باشد، کیفیت جوجه ها و توان زنده ماندن آنها بیشتر می شود. نگهداری تخم مرغ در شرایط مناسب از نظر حرارت، رطوبت و تهویه باعث تولید جوجه های یکنواخت می شود.
4- ضمن توجه بیشتر به شرایط نگهداری جوجه ها در جوجه کشی و فرآیند انتقال به مزرعهپرورش، هرچه زمان رسیدن جوجه ها به آب و دان کوتاه تر باشد، بهتر است. بنابراین جوجه ها باید در شرایط مناسب حمل شوند تا از وارد شدن استرس به آنها ممانعت شود، همچنین از ارسال جوجه های ریز به مزرعه هایی که دارای بعد مسافت زیادی با جوجه کشی هستند، خوداری شود، در این صورت از دهیدراته شدن و در نتیجه افزایش تعداد جوجه حذفی جلوگیری می شود.

5- قرار گرفتن جوجه یکروزهدر شرایط نامناسب محیطی و مدیریتی ( دما، رطوبت، بستر، نوع و تعداد و دانخوری، کیفیت آب و دان، تهویه، کارگر و... ) باعث شروع نامناسب و افزایش تلفات و حذف در هفته اول شده که در صورت عدم بهبود شرایط، افت عملکرد گله را به دنبال خواهد داشت.

تعیین کیفیت جوجه
در هنگام ورود جوجه ها با نمونه برداری تصادفی تعدادی از آنها وضعیت جوجه ها بررسی می گردد. مواردی که جهت بررسی کیفیت جوجه ها باید مد نظر قرار گیرد شامل:
1- کالبد شکافی و انجام معاینات درمانگاهی به منظور بررسی دهیدراسیون، التهاب چشم و کیسه های هوایی، ناهنجاری های فیزیولوژیکی و وضعیت بدن.
2- انجام آزمایشات باکتریولوزی جهت بررسی وضعیت آلودگی گله به اشرشیاکلی، سالمونلا، استافیلوکوکوس، ارئوس و آزمایش های قارچی.
3- انجام آزمایش های سرمی برای بررسی وضعیت آلودگی مایکوپلاسمایی.
وجود علائم زیر بیانگر نامناسب بودن کیفیت جوجه های تحویلی می باشد:
1- جوجه هایی که از یک گله مادر تولید شده و در مرغداری های مختلف و تحت شرایط متفاوت مدیریتی در هفت روز اول تلفات زیاد و غیر عادی داشته باشند ( تلفات غیرعادی در یک مرغداری نمی تواند ملاک تعیین کیفیت جوجه قرار گیرد ).
2- وجود تعداد زیادی جوجه با علائم بسته نشدن کامل ناف و تورم آن.
3- وجود تعداد زیادی جوجه ضعیف، وازد و جوجه هایی که قادر به خوردن دان و آشامیدن آب نیست.
4- وجود تعداد زیادی جوجه در گله با علائم تنفسی با دهان زدن .
5- وجود تورم در مفاصل تعداد زیادی از جوجه ها.
6- وجود چسبندگی مقعد در تعداد زیادی از جوجه ها.
7- وجود تعداد زیادی جوجه با علامت کاهش آب و از دست دادن آب بدن.
8- وجود تعداد زیادی جوجه رشد نکرده در روزهای اول پرورش گله.

9- بروز تلفات غیرعادی به دنبال واکسیناسیون در یک روزگی، واکنش شدید و تلفات زیاد در جوجه های سالم بروز کند. نوع و دز واکسن، روشی که واکسن مصرف شده و پایین بودن تیتر مادری می توانند در تلفات ناشی از واکسیناسیون روز اول دخالت داشته باشند.

منبع: itpnews