ردپای سرب در گوشت مرغ

رییس سازمان دامپزشکی از ردپای سرب در گوشت مرغ خبر داد و گفت: میزان وجود این ماده در حد مجاز است.

 به گزارش فرهنگ نیوز، مهدی خلج در پاسخ به وضعیت گوشت های وارداتی و تولیدشده در کشتارگاه های کشور اظهار کرد: سازمان دامپزشکی به منظور واردات گوشت از سایر کشورها، ابتدا کشور مورد نظر را از لحاظ بیماری ها مورد ارزیابی قرار می دهد و کشتارگاه ها باید کشتارگاه های مطلوب کشور ما باشند و آن کشور به تعهدات خود عمل کند تا بتوانیم گوشت را وارد کنیم.

وی با بیان اینکه کشتارگاه های دام و طیور کشور هیچ مشکلی ندارند، توضیح داد: باید تلاش کنیم در همه کشتارگاه ها یک نیروی مجرب دولتی فعالیت داشته باشد اما این نقص وجود دارد که به علت کمبود نیرو، از همکاران بخش غیردولتی استفاده می شود که نظارت موردی روی آن ها وجود دارد.

همه چیز در مورد گوشت مرغ

اگر سری به بازار گوشت و مرغ بزنید،‌ حتما با انواع مختلفی از مرغ‌های باز و بسته‌بندی مواجه می‌شوید اما کدام‌یک از این مرغ‌ها برای مصرف خانواده شما مناسب‌تر است؟ کدام قسمت مرغ دارای ارزش تغذیه‌ای بالاتر یا کالری کمتری است؟ آیا درست است که نباید در مصرف بال مرغ افراط کنیم؟ دکتر آراسب دباغ‌مقدم، دامپزشک و متخصص بهداشت مواد غذایی به تمام این سوال‌ها پاسخ داده‌اند.

آیا فروش مرغ‌های باز، مجاز است؟
طبق قانون، فروش و عرضه مرغ‌های باز در فروشگاه‌های گوشت و مواد غذایی ممنوع است. آخرین استانی که بعد از کلی کشمکش، مرغ را به‌صورت بسته‌بندی روانه بازار کرد، استان تهران بود. از آن به بعد، عرضه هرگونه مرغ یا اعضای آن به‌‌صورت باز و فله‌ای در تمام استان‌های کشور ممنوع شد. اگر مرغ‌های باز و بدون بسته‌بندی در فروشگاهی مشاهده کردید، باید بدانید آن فروشگاه، کار خلاف قانون انجام می‌دهد و سازمان دامپزشکی در صورت اطلاع از این موضوع، با آن برخورد قانونی خواهدکرد. از طرف دیگر، خردکردن مرغ و فروش تکه‌های آن به‌صورت باز و فله‌ای هم مجاز نیست. البته فروشگاه‌هایی که دامپزشک مقیم دارند، می‌توانند به‌صورت مجاز، کار تکه‌کردن و عرضه تکه‌های مرغ را انجام دهند و حضور دامپزشک و مسئول فنی، فقط در برخی فروشگاه‌های بزرگ عرضه گوشت میسر است و با اینکه تکه‌کردن مرغ‌ها (بدون نظارت دامپزشک و مسوول فنی) ممنوع است، این کار در برخی مغازه‌ها و دور از نظارت سازمان دامپزشکی هم انجام می‌شود بنابراین، به خریداران عزیز توصیه می‌شود برای حفظ سلامت خود و اعضای خانواده‌شان از خرید مرغ‌های کامل یا قطعه‌شده باز و بدون نشان‌ استاندارد و مجوزهای بهداشتی خودداری کنند.

آیا گوشت مرغ، قسمت بهتر و بدتر دارد؟
نمی‌توان گفت یک قسمت از گوشت مرغ، بهتر و یک قسمت آن بدتر است اما از نظر تغذیه‌ای، گوشت سینه‌مرغ حاوی پروتئین بیشتر و چربی کمتری است بنابراین مصرف آن برای افرادی که می‌خواهند کالری کمتری در طول روز دریافت کنند، کسانی که چربی خون بالایی دارند و ورزشکاران، مناسب‌تر است. این در حالی است که ران مرغ به ‌دلیل داشتن چربی بیشتر، کمی نرم‌تر و خوشمزه‌تر است. به‌همین دلیل برخی افراد، تمایل بیشتری به مصرف این قسمت از گوشت مرغ دارند. میزان آهن و روی موجود در ران مرغ هم از سینه آن بیشتر است. با این حساب، ران‌مرغ را از نظر ارزش تغذیه‌ای در مواردی، بیشتر نزدیک به گوشت‌های قرمز می‌دانند تا گوشت‌های سفید. افراد مبتلا به
اسید اوریک بالا، بهتر است به ‌جای گوشت‌های قرمز، از گوشت مرغ استفاده کنند. به بیماران مبتلا به کم‌خونی هم توصیه می‌شود در کنار دارودرمانی، استفاده از گوشت ران مرغ را هم در برنامه غذایی خود داشته باشند. به‌طور کلی،‌ هر 100 گرم گوشت مرغ بدون چربی حاوی 200 کیلوکالری انرژی است.

آیا خوردن غضروف‌های مرغ یا حتی استخوان‌هایی که در اثر حرارت دیدن در مرحله پخت، خیلی نرم شده‌اند، مشکلی ایجاد نمی‌کند؟
به‌هیچ‌وجه. خوردن غضروف‌ها و استخوان‌های ریز و نرم مرغ، نه‌تنها مشکل‌ساز نیست بلکه توصیه هم می‌شود. معمولا به مصرف‌کنندگان ماهی‌های ساردین و انواع دیگر ماهی‌های ریز مانند کیلکا هم توصیه می‌کنیم که ماهی را خوب بپزند و با ستون مهره‌هایشان که منبع بسیار خوبی برای دریافت کلسیم است، بخورند. این مساله در مورد مرغ‌ هم صدق می‌کند. یعنی استخوان‌های ریز و نرم مرغ که در اثر فرایند پخت قابل جویدن شده‌اند، منبع خوبی از کلسیم و فسفر محسوب می‌شوند. ضمن اینکه بخش‌های غضروفی مرغ مانند غضروف‌های موجود در ران، حاوی ترکیب‌های پروتئینی هستند و خوردن آنها به‌شرطی که خوب پخته و نرم شده باشند، می‌تواند بسیار مفید باشد. در کشورهای دیگر، نوعی مرغ پرورش داده می‌شود که بسیار ریز است و زمان پرورش‌ کوتاهی دارد. جنس این مرغ‌ ریز و جوجه‌کبابی، به‌گونه‌ای است که هنگام پخت، استخوان‌هایش هم نرم و قابل خوردن می‌شود. البته پرورش انبوه این نوع مرغ جوجه‌ای در ایران راه نیفتاده و امیدواریم به زودی این اتفاق بیفتد.

چرا برخی از قسمت‌های گوشت مرغ،‌ کبود و خون‌مرده است؟
گاهی شما هنگام پاک کردن مرغ‌ها، متوجه وجود خون‌مردگی یا کبودی‌هایی در قسمت ران، بال و بازوی مرغ می‌شوید. 2 دلیل مختلف برای ایجاد این کبودی‌ها وجود دارد؛ دلیل اول که رایج‌تر است، این است که هنگام جمع‌آوری مرغ‌ها در مرغداری‌ها، تمام چراغ‌ها را خاموش و فقط نور قرمزی را روشن می‌گذارند. مرغ‌ها نمی‌توانند در نور قرمز، محیط اطراف خود را ببینند و کور می‌شوند. زمانی که کارگران در شب جمع‌آوری مرغ‌ها برای ارسال آنها به کشتارگاه، وارد سالن می‌شوند، مرغ‌ها شروع به دویدن می‌کنند و در حین این کار، گاهی زیر دست و پای کارگران می‌مانند و عضوی از آنها دچار کبودی می‌شود. گاهی هم به‌دلیل بالا بودن سرعت خط کشتار در برخی کشتارگاه‌ها، قسمت‌هایی از بدن تعدادی از مرغ‌ها در دستگاه‌ چیلر یا خنک‌کننده گیر می‌کند و کبود می‌شود. در هر صورت، این کبودی، کاملا فیزیکی است و نشانه بیماری نیست. به‌همین دلیل هم شما باید فقط قسمت کبودشده را به‌خاطر فسادپذیری بالای آن و بدطعم بودنش جدا کنید و دور بیندازید و با خیال راحت، بقیه گوشت را مصرف کنید.

از کجا متوجه تازگی مرغ شویم؟

یکی از نکته‌های مهمی که می‌تواند نشان‌دهنده کهنه بودن مرغ باشد، ‌بوی نامطلوب قسمت زیر بال آن است. اگر می‌خواهید از تازه بودن مرغ مطمئن باشید، باید قسمت زیر بال آن را بالا بزنید و بو کنید. بوی بد این قسمت، حاکی از کهنه بودن مرغ است. در مواردی هم فساد مرغ، از نوک بال‌های آن شروع می‌شود. متاسفانه برخی مرغ‌ها اول می‌میرند و بعد ذبح می‌شوند. البته این اتفاق، بسیار به‌‌ندرت و آن هم در مرغداری‌های بدون نظارت که مرغ را به‌صورت قاچاقی می‌کشند، می‌افتد. در هر صورت،‌ مرغی که ابتدا مرده باشد، محل برش گردن آن ملتهب و برجسته نیست. بوی نامطلوب محوطه شکمی هم می‌تواند نشانه کهنه بودن مرغ باشد. سطح گوشت و پوست مرغ تازه، نباید حالت لزج و چسبنده داشته باشد. چسبندگی سطح مرغ و تغییررنگ مرغ به رنگ‌های زرد و سبز نیز نشان‌دهنده رشد میکروبی و کهنه بودن آن است.

منبع: salamat.ir

کنترل سالمونلا در طیور

صنعت خوراک و بخش تولید خوراک همچنان به دلیل آلودگی خوراک به باکتریهای پاتوژنیک و پیامدهای حاصله از آن در حیوانات ، همانند وزن گیری پایین و افزایش تلفات متحمل ضرر و خسارت می­باشند. ممنوعیت استفاده از آنتی بیوتیک ها در خوراک (AGPS) دام و طیور که در اتحادیه اروپا و همچنین بخش هایی از آسیا به اجرا درآمده است، فشارهای زیادی را بر تولیدکنندگان خوراک و حیوانات وارد ساخته است . همچنین چالش مهمی را برای متخصص تغذیه نوین حیوانات باعث شده است.

طرح و بررسی مشکل مزبور به صورت مناسب جهت ایجاد اعتماد مجدد مصرف کنندگان که نگران امنیت و سلامت غذایی می­باشد، می­تواند مؤثر واقع گردد. امروزه ترکیب جیره ای جایگزین به منظور پرکردن خلاء حاصل از ممنوعیت استفاده از آنتی­بیوتیک ها در خوراک، اتخاذ و معرفی شده­اند.

اسیدهای آلی

مدت زمان طولانی است که از اسیدهای آلی جهت خنثی سازی باکتری­های پاتوژنیک گرام منفی در خوراک حیوانات استفاده می­شود. نظریه حاضر جهت اعمال آن در صنعت خوراک طیور عمدتاً با هدف مقابله با سالمونلا ارائه و مورد بررسی قرار گرفته است.

آلودگی به باکتری پاتوژنیک همانند سالمونلا باعث ایجاد بار سنگین اقتصادی و اجتماعی در سرتاسر جهان می­شود. به عنوان مثال، هزینه تحمیلی سالیانه ناشی از سالمونلا در انگلستان 76 میلیون دلار و در کل اتحادیه اروپا رقمی بالغ بر ¼ میلیارد ذلار تخمین زده شده است.

موارد مختلف انسانی سالمونلا در ابعاد وسیعی گزارش شده است. طبق گزارشات در سال 2007 بیش از 152 هزار نفر در اتحادیه اروپا به سالمونلا مبتلا گردیده­اند. مبارزه با سالمونلا با استفاده از استراتژی­های مدیریتی و جیره ای به عنوان یک استراتژی حیاتی در صنعت تولید خوراک یکی از ضروریات اصلی می­باشد پتانسیل اسیدهای آلی تک عاملی در مقوله حفظ و نگهداری تغذیه به میزان قابلیت آنها در حفظ خوراک در مقابل فساد قارچی و میکروبی بستگی دارد.تأثیرات آنها بر میزان PH معده و فلورای روده برای چند دهه متوالی قابل لمس و مشهود می­باشد و همچنین در بسیاری از آزمایشات فارمی و آزمایشگاهی به اثبات رسیده است. اسیدی کننده ها به صورت محرک های عملکردی با کاهش سطح PH موجود در روده جهت جلوگیری از تکثیر میکروارگانیسم های نامطلوب عمل می­کند فرآیند اسیدی شدن روده باعث تحریک فعالیت آنزیم گردیده و موجب بهینه سازی فرآیند گوارش و جذب مواد آلی و ریز مغذی ها می­گردد.

گونه­های ترکیب شده اسیدهای آلی با نفوذ به درون سلول­های باکتریایی غشاء لیپیدی به صورت پروتون و آنیون ترکیب می­گردند. پس از ورود به محوطه PH خنثی سلولهای سیتوپلاسم و اسیدهای آلی با ایجاد اختلال در فرآیند فسفری شدن از رشد باکتری­ها جلوگیری به عمل می­آورند و همچنین باعث توقف فعل و انفعالات فسفاتهای غیرآلی آدنوزین تری­فسفات³(ATP) می­گردند.

جدول1- نتایج حاصل از دوزهای مختلف فورمی ان دی اف بر پیشگیری ازکامپیلوباکتر( درصد نمونه های مثبت )
	control	Formi 0/3%	NDF 0/6%
چینه دان ( بارمیکروبی)	20	0	0
روده( بارمیکروبی )	20	0	0
مدفوع ( بار میکروبی)	25	0	0
گوشت	0	0	0

جدول 2- نتایج حاصله از دوزهای مختلف فورمی ان دی اف بر پیشگیری از سلمونلا ( در صد نمونه های مثبت)
	control	Formi 0/3%	NDF 0/6%
چینه دان (بار میکروبی )	60	0	0
روده ( بار میکروبی)	80	20	0
گوشت	80	0	0

اسید فرمیک

یکی از اولین گزارشات حاکی از بهبود عملکرد طیور گوشتی در زمان استفاده از اسیدهای تک عاملی مربوط به فرمیک اسید می­باشد. عزت و همکاران (1990( کاهش قابل توجهی را در میزان ابتلا به سالمونلا در لاشه و نمونه های مدفوع طیور پس از گنجاندن کلسیم فرمات در جیره های طیور گوشتی را گزارش نمودند.عزت و همکاران (1990) اثبات نمودند که اسید پروپیونیک بافری شده می­تواند جهت خنثی سازی میکروفلورای بیماریزای موجود در دستگاه گوارش جوجه های گوشتی به کار گرفته شود و در نهایت منجر به کاهش چشمگیری  در میزان ابتلا به ای­کولای و سالمونلا گردد.

استفاده از اسیدفرمیک خالص در جیره طیور مادر شدیداً میزان آلودگی سینی­های خوراک و ضایعات هچری را با سالمونلا انتریتیدیس کاهش می­دهد.

هیلتون و لینتون (1988) چگونگی کنترل عفونتهای سالمونلا را در جوجه های گوشتی با استفاده از ترکیب اسید پروپیونیک و فرمیک مورد آزمایش قرار دادند. آنها اثبات کردند که تحت شرایط آزمایشی میزان 6 کیلوگرم از اسید آلی به ازای هر یک تن خوراک در جلوگیری از کلونی شدن روده ای با سالمونلا ناشی از خوراک آلوده طبیعی یا مصنوعی بسیار مفید و مؤثر می­باشد.

بهبود عملکرد

بهبود عملکرد طیور گوشتی یا شرایط بهداشتی با استفاده از اسیدهای آلی همانگونه که بالا بدان اشاره گردید، مکرراً توسط بسیاری منابع گزارش شده است محدودیت مهم اینست که اسیدهای آلی به سرعت در روده طیور متابولیسم گردیده که باعث کاهش تأثیر آنها بر رشد عملکرد خواهد شد. محصولی با نام فورمی ان دی اف (Formi NDF) در مقابله با باکتری پاتوژنیک در کل دستگاه گوارش شامل بیماریهای سالمونلا و کامپیلوباکتر مفید و مؤثر می­باشد. همانگونه که بالا بدان اشاره گردید، محصول فورمی ان دی اف ، بسیاری از باکتری­های پاتوژنیک مهم را در فرآیند تولید مرغ خنثی می­سازد. به منظور اثبات تأثیر فوق ، آزمایشی صورت پذیرفته است. هدف آزمایش مزبور بررسی تأثیر محصول فورمی ان دی اف (13/0% و 6/0%) در جیره های آغازین و دوره رشد جوجه های گوشتی می­باشد. توانائی محصول مذبور برای کنترل آلودگی باکتریایی دستگاه گوارش در مقابل کنترل منفی تحت شرایط گرم در اسپانیا مورد آزمایش قرار گرفت.

تعداد1750 قطعه جوجه یک روزه گوشتی که به 14 دسته 125 قطعه­ای تقسیم بندی شده بودند. مورد آزمایش قرار گرفتند(5 دسته برای هر تیمار که شامل یک گروه کنترل با 4 تیمار آزمایشی بودند).جوجه های گوشتی به مدت 21 روز از جیره آغازین، 18 روزاز جیره دوران رشد و 3 روز از جیره پایانی تغذیه گردیدند.

پس از 39  روز دوره تیمار،پیش از ارائه جیره پایانی ، تعداد 10 قطعه از سه گروه تیماری جهت بررسی تحلیل های میکروبی انتخاب گردیدند. تنها جیره آغازین و دوره رشد حاوی محصول فورمی ان دی اف بوده ، جیره پایانی ( سه روز انتهایی ) حاوی فورمی ان دی اف  نبوده و در تمامی 14 گروه یکسان بوده است . نتایج حاصل در جداول 1 تا3 ارائه گردیده اند.

تأثیرات مفید

نتایج یاد شده به وضوح تأثیرات مفید فورمی ان دی اف را در مقابله با باکتری پاتوژنیک در طیور گوشتی نشان می­دهد هیچ گونه موارد مثبتی از شیوع سالمونلا و کامپیلوباکتر در گوشت طیور تیمار شده با فورمی ان دی اف گزارش نگردیده است.

بعلاوه، هیچ گونه موارد مثبتی از سالمونلا و کامپیلوباکتر در چینه دان گروه های تغذیه شده با فورمی ان دی اف گزارش نگردیده است . کاهش قابل توجهی در میزان کامپیلوباکتر موجود در روده طیور تغذیه شده با فورمی ان دی اف گزارش شده است.شایان ذکر است کاهش تعداد انتروباکتر، و افزایش تعداد بیفیدو باکتر، لاکتوباسیل حاصل از مصرف فورمی ان دی اف تأثیرات مؤثر آن را بر روی جمعیت طبیعی میکروبهای روده نشان داده است.

کاهش تأثیر باکتری پاتوژنیک بر روی طیور گوشتی و همچنین بهبود میکروفلورا روده که منجر به گونه ای همانندی و همسانی در جوجه­های تیمار شده می­گردد، همچنین حاکی از این است که استفاده از فورمی ان دی اف باعث بهبود عملکرد طیور خواهد گردید . فرضیه مذبور انگیزه اجرای آزمایشات بعدی را در جوجه های گوشتی ایجاد نموده است.

یک نمونه از آزمایش تجاری فورمی ان دی اف (5/0%) در فرانسه انجام گرفت. تعداد 34500 قطعه جوجه گوشتی یک روزه انتخاب به دو گروه تقسیم گردیدند. نتایج عملکرد در پایان دوره آزمایش 42 روزه ثبت و جمع آوری گردیدند. طبق جدول شماره 4 ، عملکرد کلی گروه تیمار شده با فورمی ان دی اف افزایش داشته است. افزودن فورمی ان دی اف 5/0% منتج به افزایش 8/2 درصدی در روند وزن گیری گردید، و همزمان ضریب تبدیل غذایی به میزان 1/2 % افزایش داشته است به علاوه مرگ و میر نیز بیش از 23% کاهش داشته است.

یک تحلیل اقتصادی بر مبنای ضریب طیور گوشتی اروپا (EBI ) نشان داد که استفاده از این محصول منفعت آشکاری برای مرغدار دارد. هدف ضریب طیور گوشتی اروپا نشان دادن کارایی تولید طیور گوشتی و برآوردهای مربوطه ( که در فرمول اشاره شده ) بوده است.

استفاده ار محصول فورمی ان دی اف باعث بهبود ضریب طیور گوشتی اروپا تقریباً به میزان 5/5% (از 41/250 به 1/264) گردیده است، بنابراین باعث استحکام روند بهینه تولید و پرورش طیور گوشتی گردید. روش عملکرد اسیدی کننده ها در طیور عمدتاً به دلیل عملکرد آنتی میکروبی می­باشد که یکی از فعالیت های کلیدی کاهش میزان PH شکم می­باشد. در آزمایش بحث شده فوق، وزن نهایی بدن جوجه های گوشتی تغذیه شده با جیره های اسیدی شده ، افزایش داشته است. میانگین وزن گیری روزانه در گروههای تیمار شده با اسیدی کننده ها افزایش یافته و میزان ضریب تبدیل غذایی کاهش داشته است و این امر منتج به بهبود ضریب طیور گوشتی اروپا گردید.

همچنین آزمایشات دیگری حاکی از بهبود وضعیت سلامتی جوجه ها بوده است که این بار با بهبود چشمگیر میکروفلورا روده به اثبات رسیده است که البته فرآیند مزبور با کاهش در تعداد انتروباکتر و افزایش تعداد لاکتوباسیل و بیفید و باکتریا انعکاس یافته است.

استفاده از اسیدی کننده ها در جیره های طیور گوشتی ، استراتژی ارزشمندی جهت تجهیز تولیدکنندگان برای مبارزه با کاهش تولیدات حاصل از باکتری پاتوژنیک می­باشد.

استراتژی های تلفیقی ، شامل جیره­های غذایی با ترکیبات درشت و پلت با استفاده از نمک­های اسیدی آلی همانند فورمی ان دی اف می­تواند تأثیری مؤثر در مبارزه با سالمونلا داشته باشد.

مطالعه اخیری ، پتانسیل پتاسیم دی فورمات( فورمی) را در ترکیب با ترکیبات آسیاب شده زبر خوراکجهت پیشگیری از رشد سالمونلا در خوک ها به اثبات رسانیده است. با این ترکیب ، کاهش چشمگیر سالمونلا در طول دوره وزن گیری امری ممکن می­باشد.

به علاوه، استفاده از فورمی در طول دوره رشد ، بر اساس ساختار جیره ای مزبور، منجر به کاهش چشمگیر شیوع سالمونلا می­گردد.

جدول 3- نتایج بررسی میکروبیولوژیکی روده
Formi NDF 0/6%	Control
105	107	Enterobacteria
108	107	Lactobacilli
106	105	Bifidobacteria

جدول 4- نتایج طیور گوشتی از محل آزمایش تجاری در فرانسه
	Control	Formi NDF 0/5%
تعداد پرندگان	17250	17250
وزن نهایی (گرم)	2130	2190
ضریب تبدیل غذایی	95/1	95/1
مرگ و میر ( در صد )	94/1	94/1

روده سالم

استفاده از فورمی در جیره ها، منتج به کاهش آماری در میزان PH در لاشه ها و همچنین افزایش سطوح پروپیونات  و بوتیرات در روده کور در کشتارگاه ها می­گردد.

مطالعات دیگری ثابت کرده اند که اسیدهای چرب زنجیره کوتاه پروپیونات و بوتیرات که توسط گنجاندن فورمی در تغذیه تحریک شده اند، می­توانند از ژن های مهاجم سالمونلا پیشگیری نمایند. بوتیرات قادر به تحریک عملکرد سلولهای غشایی روده می­باشد و روند ژن ها را تنظیم می­کنند. درصد بالای مقادیر بوتیرات در بخش انتهایی دستگاه گوارش به ویژه در روده بزرگ ، از رشد تکامل سلولهای مخاطی روده حمایت نموده و باعث افزایش طول پرزها و عمق حفره ها می­گردند، عواملی که بیانگر روده سالم می­باشد. بنابراین محصول فورمی به میکروفلور بهینه روده کمک می­نماید حتی در قسمت پایانی دستگاه گوارشی خوک ها با این امر اتفاق می­افتد.

مطالعات صورت گرفته بر روی فیزیولوژی و میکروبیولوژی روده طیور بیانگر آن می­باشد که چنین نظریه­ای تأثیرات مثبت و مفید مشابهی را نیز در خصوص طیور اعمال خواهد نمود.

نتایج منتشر شده فوق به طور غیر قابل انکاری به اثبات می­رسانند که چگونه یک روده سالم که در آن از رشد پاتوژن­ها جلوگیری به عمل آمده است و از امنیت غذایی قابل قبولی برخوردار می­باشد، قابل دستیابی از طریق شیوه های جیره­ای می­باشد.

به علاوه یک نوع اسیدی کننده متعادل همانند فورمی ان دی اف عملکرد جوجه های گوشتی را افزایش داده و گزینه مناسبی برای حصول یا بهبود راندمان رشد  طیور گوشتی بدون متوسل شدن به مکمل آنتی­بیوتیک محرک رشد (AGP) می­باشد.

منبع: نشریه دنیای کشت و صنعت

راهنمای احداث و راه اندازی مزرعه پرورش مرغ گوشتی... نحوه ساخت سالن های مرغداری

همانگونه که همگی مطلع هستیم از ابتدای خلقت بشر علی‌رغم افزایش مداوم جمعیت، منابع تامین‌کننده احتیاجات همواره ثابت بوده‌ و در طی سالیان، تنها راه‌ها و روشهای بهره‌برداری از این منابع تغییر کرده‌اند، یعنی در طی سالهای گذشته بشر با استفاده از روشهای نوین علمی اقدام به تجهیز و به تبع آن افزایش میزان بهره‌برداری از این منابع نموده‌است، که البته در پاره‌ای موارد به کارگیری برخی از این روشها به دلیل ناهمگونی با سیستم طبیعی و عدم تحقیقات کافی روی اثرات دراز مدت آنها پیش از استفاده وسیع، منجر به وارد آمدن خسارات غیر قابل جبرانی به اکوسیستمهای مناطق مورد اجرا گردیده‌است، که از این میان می‌توان به تکثیر و پرورش گونه‌هایی از آبزیان غیربومی در آبهای شمالی ایران بدون توجه به اثراتی که در دراز مدت بر روی گونه‌های بومی خواهندداشت و یا استفاده از سم د.د.ت و پیامدهای ناشی از آن اشاره کرد.

در حال حاضردر کشور ما سویه های مختلفی را به منظور تولید مایحتاج گوشت سفید و تخم مرغ پرورش میدهد . مطالب پیش رو به عنوان یک راهنما بوده و امید است با به کار گیری کارشناسان مجرب در این زمینه مشکلات موجود را به حداقل رسانده و در جهت پیشرفت روز افزون این صنعت خدمتی کرده باشیم.

نحوه ساخت سالن های مرغداری
ساختمانهای مرغداری بایستی به طریقی ساخته شوند که در زمستان گرم ودر تابستان خنک باشد . رعایت اصول صحیح ساختمان وعایق بندی سقف ودیوارها ووجود دستگاههای تهویه مناسب از تراکم رطوبت جلوگیری می کند و مانع مرطوب شدن بستر شده به ترتیب از شیوع بیماریهای انگلی ازجمله کوکسیدوز جلوگیری به عمل می آورد .
در رابطه با ساختمان مرغداری توجه به پنج فاکتور مهم است :
1 - دائمی یا موقتی بودن لانه
2 - اندازه ساختمان
الف: انفرادی
ب: ردیفی
پ: چند ردیفی
3 - ساختمان از نظر پرورش
4 - شکل از نظر پرورش
5 - مصالح ساختمانی


ساختمان مرغداری را نباید برای استفاده طولانی در نظر گرفت بلکه باید طوری ساخت که حداکثر پس از 10 تا 15 سال بتوان تغییراتی همراه با پیشرفتهای روزمره درامورساختمانی درآن به عمل آورد . در هلند عقیده بر این است لانه را برای مدتی حدود 10 سال ساخت تا پس از این مدت بدون این که خسارت زیادی
بر مرغداری وارد آید بتوان آن خراب کرد وبا مصا لح باقیمانده لانه جدیدی طبق اصول وقواعد روز بنا نمود
ساختمان مرغداری از نظر پرورش شامل :
1- ساختمان مرغ مادر (چه مرغ مادر گوشتی چه تخمی)
2- ساختمان انکو باسیون
3- ساختمان پرورشی جهت جوجهای گوشتی
ساختمانهای مرغداری از نظر طراحی شامل :
1- مرغداری گوشتی :
الف: سیستم باز
ب:سیستم بسته
2- مرغ مادر:
الف : سیستم باز
ب : سیستم بسته

  سیستم بسته : الف: سیستم قفس ب : سیستم بستر

3-ساختمان انکوباسیون
جدا از نوع پرورش ونوع ساختمان که تقسیم بندی شدبسته به نوع منطقه وشرایط آب وهوایی طراحی ساختما ن متفاوت است یعنی اینکه نوع مصالح مورد استفاده متفاوت است بسته به میزان سرمایه گزاری نیز در انتخاب نوع مصالح دخیل است چنانچه در مناطق شمال کشور وبسیاری از کشورهااز چوب بیشتر استفاده می شود جدایی از تفکیک موارد بالا جهت تهیه ساختمان مرغداری از هر نوع که باشد طراحی آن در مناطق ایران به شرح زیر است :

شکل ساختمان :
ساختمان را ممکن به اشکال ، ساده ودوسقفی ساخت . در نوع ساده که بیشتر در مرغداری های کوچک عمل می شود ازیک سقف مسطح ویا شیبدار استفاده می شود شیب از جلو به عقب است واینکار هم سبب گرفتن نور بیشتری می گردد وهم آب باران در جلوی ساختمان جمع نمی شود . در ساختمان دو سقفی ، تهویه بخوبی صورت گرفته سقف اصلی شیب دار است وفضای بین سقف اول ودوم بعنوان انبار می تواند مورد استفاده قرار گیرد .

مصالح ساختمانی :
شامل چوب وآجروسیمان وبلوک وهمچنین ورقهای فلزی وآلومنیوم و یا ایرانیت ، البته استفاده ازهرکدام از این مصالح دارای معایب ومزایایی است .
ساختمانهای اداری ومسکونی باید در مدخل فارم احداث شوند . اولین قدم در احداث واحد مرغداری محل مزرعه است و باید به نحوی انتخاب شود که با سایر مراکز پرورش فاصله داشته باشد البته با توجه به اینکه بیماریهای مثل نیوکاسل و برونشیت از مسافتهای بسیاردور و از طریق مواد به راحتی منتقل می شودوبعضی ازعوامل بیماری زا مثل MG از طریق تماس مستقیم و توسط انسان ویا مواد مختلف منتقل میشود. درمناطقی مثل شمال کشور که رطوبت نسبی زیاد است وامکان استفاده از سیستم خنک کننده تبخیری موجود نیست سیستم آشیانه های باز توصیه می گردد .

عملیات ساختمانی :
پی ساختمان در صورت دائمی بودن ساختمان باید به پی آن توجه زیادی نمود. تا بدین وسیله رطوبت لانه را به حداقل رساند. و ضد عفونی در آن به خوبی صورت گیرد. در کشورهای اروپایی و آمریکایی در لانه های دائمی برای پی از کانگریت یا سمنت استفاده می گردد .در ایران برای پی و پایه های ساختمان از شفته (مخلوط آهک،خاک، سنگ . آب) استفاده می کنند. عمق پی 15 تا 60 سانتیمتر، و عرض آن حداقل دو برابر عرض دیوار باید باشد. پی حداقل 40 سانتیمتر از سطح خاک بالاتر باشد تا رطوبت نتواند به آسانی در لانه نفوذ کند .
 




کف ساختمان :
ف لانه باید حداقل ۲۵-۳۰ سانتی متر از کف زمین مجاور بلند تر باشد تا از خشک بودن لانه اطمینان حاصل شود برای جلوگیری از نفوذ رطوبت زمین به داخل لانه و همچنین عایق بودن کف به خصوص در نقاطی که زمین مانند شمال ایران طبیعتاً مرطوب است از یک لانه قیر اندود و یا کاغذهای مخصوص زیر کف باید استفاده نمود .
کف لانه ها را امروزه بهر دو گونه می سازند : کف های معمولی و کف های توری . در طریقه استفاده از کف های توری که به طور وسیعی در اسرائیل و آمریکا متداول است ولی هنوز در ایران مورد استفاده و توجه قرار نگرفته است کف اصلی لانه از زمین معمولی ساخته شده است و در آن هیچگونه مصالح ساختمانی بکار نمی رود به فاصله یک متر از کف اصلی لانه کف دیگری از تور سیمی یا از نرده های چوبی نصب می گردد مرغها را در روی کف اخیر پرورش می دهند. در نتیجه مدفوع و فضولات مرغها از بین توری ها می گذرد و به کف زمین اصلی می افتد بدین ترتیب طیور هیچگونه رابطه و تماس با مدفوع ندارد . و از طرف دیگر مانند کف های معمولی تولید گرد و خاک نمی کند . اینگونه کف ها بسیار بهداشتی و خوب است ولی گران تمام می شود .
کف های ساده معمولی: در اینگونه ساختمانها مرغها را در روی زمین نگهداری می کند (Deep litter) کف ممکن است دارای انواع مختلف باشد :
۱) کف بدون مصالح ساختمانی: در این لانه ها از زمین معمولی به عنوان کف استفاده می کنند بدون اینکه هیچگونه مصالح ساختمانی بکار رفته باشد . اگر زمینی که لانه در آن ساخته شده است کاملا خشک باشد و پی ساختمان نیز به حد کافی مناسب باشد می توان از این کف ها استفاده نمود این کف ها اولاً گرم است ثانیاً منابع طبیعی خوبی برای رشد بعضی میکروارگانیسم های مؤثر در تجزیه فضله و ایجاد ویتامین B۱۲ می باشند.
۲) از همه مهمتر اینگونه کف ها بسیار ارزان تمام می شود ولی اگر رطوبت زیاد است می توان مقداری شفته در کف ریخت .
عیب اساسی این کفها اشکال ضد عفونی کردن می باشد . از این رو اینگونه کفها امروزه در ساختمانهای دائمی کمتر مورد توجه است و فقط در لانه های موقتی توصیه می شود .
۳) کف با مصالح ساختمانی: این کف ها بسته به مصالح به کار رفته در یکی از تیپ های زیر طبقه بندی می شوند .
الف) کف چوبی: ساختمان اینگونه کفها بخصوص در بعضی نواحی که چوب ارزان است توصیه می شود به خصوص وقتی که زمین ناهموار می باشد .
حداقل ضخامت چوب هائی که برای کف بکار می رود باید در حدود ۳-۵ سانتیمتر باشد اگر کف جداره و در بین جدار یک ماده عایق قرار گیرد ، نتیجه حاصل بهتر است ، از کف های چوبی به خصوص در نقاط شمالی ایران می توان استفاده نمود در این مورد باید در زیر کف چوبی پایه قرار دارد .
این پابه باید حداقل ۵۰ سانت در خاک فرو روند سپس روی آنها الوارها را قرار داد . این الوارها باید در روی پایه ها قرار گیرد و حداقل ۳۰ سانت از سطح زمین بالا باشند و سپس کف اصلی را در روی آنها قرار داد .معمولا چوب های کف با پیچ به الوار زیر ثابت می شود .
بهر حال استفاده از کف های چوبی در نقاطی که چوب فراوان و ارزان است خوب می باشد ولی از نظر بهداشتی باید کاملاً مواظب آن بود در غیر این صورت ممکن است به زودی مورد هجوم حشرات قرار گیرد و آشیانه آنها شود و همچنین اگر جنس چوب خوب نباشد ممکن است بر اثر رطوبت به زودی از بین برود . حسن آن اینست که به آسانی و سهولت مرغدار می تواند قسمت های خسارت دیده آن را بردارد و تعمیر نماید بدون اینکه احتیاج به متخصص باشد .
ب) کف های سیمانی – بسیار بهداشتی و مطمئن است شستشوی کف به آسانی انجام می گیرد اگر شیب لانه مناسب باشد رطوبت نیز کمتر در لانه نفوذ می کند .
معمولا در انگلستان برای ساختن کف های سیمانی از ترکیب زیر استفاده می شود ۱ قسمت سیمان 3.5 قسمت ماسه نرم یا شن و ۷ قسمت سنگ ریزه – و روی آن در حدود ۸-۱۰ سانتی متر سیمانکاری می کنند . کف های سیمانی بایستی از زمین کمی بلند تر باشد .
ج) کف های آجری – اینگونه کف ها بخصوص در اطراف تهران زیاد دیده می شود چنانچه بین آجرها با سیمان به خوبی بند کشی شود از نظر بهداشتی بدون نقص است.
زیرا این کف ها را باید از یک ماده عایق پوشاند اغلب برای این منظور از اوراق کاغذ قیر اندود و یا گونی های آغشته به قیر استفاده می شود . بدین ترتیب لانه گرم تر می شود و نفوذ رطوبت از زمین به داخل لانه کمتر امکان پذیر است .
دیوار ساختمان:
بسته به نوع وشکل ساختمان دیوارها فرق می کند . معمولاً دیوار ساختمانهای انفرادی ساده وکوتاه وارتفاع در ساختمانهای چند ردیفی وآنهایی که دارای سقف دوگانه هستند بلندتر است ارتفاع در ضلع جنوبی بلندتر از شمالی است در داخل لانه نیز از یک سری دیوارهای کوتاه به منظور جدا سازی قسمتهای مختلف استفاده می کنند ، این دیوارها به طور معمول از تورهای سیمی ساخته می شود .
دو نوع از دیوارهای مناسب در مرغداری :
1- استفاده از بلوکهای سیمانی توخالی 24 سانتیمتر طرف داخل بلوکها را توسط ورقهای پرس شده واز کاه به ضخامت 5 سانتیمتر پوشانده توسط میخ به دیوار چسبانده از سطح زمین تاارتفاع یک متری سیمان کاری نموده وبقیه را گچ کاری می کنند طرف خارجی را برای جلوگیری از نفوذ باران سیمانکاری می کنند .
2- استفاده از آجر معمولی وعایق کاری نمودن همچنین استفاده از ورقهای آلومنیوم یا نئوپان رنگ شده استفاده کنند وطرف بیرون را سیمان کاری کنند .
ارتفاع دیوارها بسته به تیپ و نوع ساختمان فرق می کند . معمولاً ارتفاع ساختمانهای انفرادی و ساده کمتر و ارتفاع ساختمانهای چند ردیفی و آنهائی که دارای سقف دو گانه هستند بلند تر است . اغلب دیوارهای سمت جنوبی بلند تر از دیوارهای قسمت شمالی است معمولا در ساختمانهای ساده ارتفاع دیوارها در جلو 2.5-۳ متر و در عقب ۲-2.5 متر کافی است . در ساختمانهای ردیفی و بزرگ ارتفاع دیوار ممکن است در جلو و عقب به یک اندازه و در حدود ۳- 3.5 متر باشد .
در داخل نیز یک عده دیوارهای مجزا کننده قرار می گیرد که اغلب از تور سیمی است و فقط نیم متر آن از آجر یا مصالح ساختمانی دیگر است . معمولا برای هر ۶-۹ متر طول یک دیواره مجزا کننده در نظر می گیرند بدین ترتیب هر لانه را به چند مرغدان تقسیم می کنند.
برای صرفه جویی این دیوارهای توری را تا سقف ادامه نمی دهند بلکه به ارتفاع 1.5-۲ متر در نظر می گیرند به طوری که پرنده نتوانند از روی آنها بپرند . ارتفاع دیواره هر چه بیشتر باشد از نظر تهویه بهتر است ولی گرم کردن آن در زمستان مشکل تر می باشد ساختمان دیوارها ممکن است بسته به موقعیت و سلیقه از مواد مختلف تشکیل شود .
دیوارهای آجری و بلوکه های سیمانی از نظر عایق بودن در برابر حرارت و استحکام مناسب هستند اگر ارتفاع کم و سقف ساده است می توان عرض دیواره را 1.5 آجری گرفت ولی اگر ارتفاع زیاد و سقف سنگین است حتما عرض دیوار را بایستی ۲ آجری و حتی بیشتر در نظر گرفت .
در بعضی نقاط می توان از سنگ حتی از گل و خشت هم استفاده نمود در این صورت باید دیواره از داخل تا سقف با سیمان پوشیده شود تا ضد عفونی کردن و شستشوی آن آسان باشد .
از دیوارهای فلزی به خصوص برای لانه نیمچه ها و جوجه کبابی ها به طور وسیعی در دنیا استفاده می شود ولی استفاده کردن از آنها در ایران مشکل است زیرا زمستانها سرد و تابستانها دیوارهای فلزی را جدا کنند و برای گرم کردن لانه در زمستان نیز از مواد عایق حرارت در قسمت داخل دیواره استفاده می شود . در بعضی نقاط مثل شمال ایران می توان از دیوارهای چوبی استفاده کرد .
در این صورت چوبهای مورد استفاده باید از خارج رنگ و از داخل با نفت سیاه یا قطران یا ماده ای ایزولان آغشته شود . دیوارها به طور کلی از داخل باید دارای آستر باشد معمولا می توان ابتداء دیوار را کاه گل نمود و سپس روی آن را با گچ و حتی دوغ آب آهک سفید کرد .
این عمل لانه را روشن تر نشان می دهد و سبب گرم شدن بیشتر و مسدود شدن سوراخ ها و خلل و فرج دیواره و جلوگیری از نفوذ و اشاعه حشرات موذی و سهولت عمل ضد عفونی کردن می گردد . 

سقف:
با توجه به امکان تبادل سریع حرارتی در سقف آشیانه های مرغداری باید سعی در عایق کاری این قسمت از ساختمان نمود .
سقف ممکن است ساده، شیب دار، زاویه دار مساوی و زاویه دار غیر مساوی باشد .
سقف های ساده از نظر ساختمان ارزان تر تمام می شود ولی تهویه آن به خوبی انجام نمی گیرد . برای اینکه تهویه به خوبی انجام شود ارتفاع این سقف ها باید زیاد باشد . این تیپ سقف ها برای لانه های کوچک به خصوص برای نگاهداری جوجه های کوچک و همچنین انبار و غیره مناسب است .
معمولا دیواره عقبی آن بلند تر از دیواره جلویی است . ارتفاع دیوارها باید طوری باشد که بتوان در داخل لانه به آسانی کارکرد این سقف ها ممکن است به صورت مستقیم یا شیب دار باشد . در این صورت شیب از جنوب به شمال است .
ـ سقف های زاویه دار (Gabletype)
برای لانه های بزرگ که تعداد نسبتا زیادی مرغ در آنها نگاهداری می شود این نوع سقف ها مناسب است زیرا تهویه در این لانه به خوبی انجام می گردد و کارکردن در آن آسان است .معمولاً امروزه در لانه های مدرن سقف از دو قسمت تشکیل می شود یک سقف خارجی و یک سقف داخلی .
سقف داخلی از مواد ایزولان تشکیل می شود و لانه را از نظر عایق سازی و جلوگیری از سرد شدن لانه در زمستان و گرم شدن لانه در تابستان محفوظ نگاه می دارد . سقف های زاویه دار ممکن است قرینه و یا نا قرینه باشند .
ـ سقف های زاویه دار بی قرینه (Semi monitor type)‌
در این سقف ها فاصله خط الراس از دیواره به یک نسبت نیست . دیواره عقب معمولا کوتاه تر از دیواره جلو ساخته می شود .این تیپ از سقف ها به خصوص برای ساختمانهایی که عرض آنها کم و باریک می باشند بسیار خوب است در برخی از سقف های زاویه دار پنجره های تهویه ای سرتاسری قرار می گیرد .
لانه های دو سقفی اگر چه کمی گران تمام می شود ولی از نظر بهداشتی از نظر تهویه و حرارت لانه بسیار مناسب است . زیرا در تابستان هوای بین دو سقف محیط عایقی را بین هوای گرم خارج و داخل لانه ایجاد می کند . در حالیکه در زمستان هوای سرد که توسط پنجره های سقفی وارد محوطه بین دو سقف می شود قدری گرم می شود و سپس وارد لانه می گردد .
در این صورت اشکالی از نظر هوای سرد بیرون پیش نخواهد آمد .
مصالحی که برای ساختمان سقف به کار می رود باید خشک و سبک و ارزان باشد . انواع مصالحی که برای سقف به کار می رود عبارتست از :
۱) سقف فلزی: معمولا در ایران از آهن سفید استفاده می شود . این سقف ها اگر به خوبی کار گذاشته شود رطوبت ناپذیر است ولی گاهی ممکن است زنگ بزند از این رو به خصوص در نقاط مرطوب مانند شمال بهتر است هر چند سال یکبار آن را رنگ زد ، این سقف ها در تابستان گرم می شود مگر اینکه در زیر آن سقف عایق دیگری قرار دهند از این رو در نقاط گرمسیر مانند ایران توصیه نمی شود .
۲) سقف های چوبی: در نقاطی مانند شمال ایران که چوب ارزان و تهیه آن آسان است می توان از اینگونه سقف ها استفاده کرد . برای اینکار از الوارهای نازک چوب استفاده می شود و آنها را طوری در کنار هم قرار می دهند که فاقد درز باشد و از نفوذ رطوبت در لانه جلوگیری به عمل آورد . جنس چوب باید محکم ،‌سبک ، سفید و روشن باشد و به خوبی در روی دیوارها ثابت گردد تا بر اثر باد و طوفان شدید از جای کنده نشود .
اغلب سقف های چوبی دارای دیوارهای چوبی نیز هستند از نظر جلوگیری از گرما به خصوص در نقاطی که دارای تابستانهای سوزان و طولانی هستند این گونه سقف ها بسیار خوب می باشند ولی دوام آنها کم است در ضمن خطر آتش سوزی و حمله حشرات موذی زیاد است . در نواحی مرطوب و سرد سیر نیز ممکن است به زودی بپوسد و از بین برود .
۳) سقف های تیر آهنی و بتونی: بهترین نوع سقف مرغدانی بشمار می روند . از این گونه سقف ها اغلب در لانه های ردیفی و چند طبقه ای استفاده می شود . در تهران اغلب سقف ها تیر آهنی است که در بین آنها از آجر استفاده شده است .
این گونه سقف ها در زمستان گرم می باشد و چنانچه تهویه به خوبی انجام گیرد در تابستان لانه را می توان به آسانی خنک نمود . دوام اینگونه سقف ها نیز بسیار زیاد است .در نواحی سرد سیر در زمستان احتیاج به برف روبی است و این امر مستلزم کارگر و صرف وقت بیشتری است اخیرا در تهران از اوراق پنبه نسوز یا ایرانیت برای سقف مرغداری استفاده می شود حسن اینگونه سقف ها در اینست که به آسانی و سادگی می توان آنها را جمع کرد .
معمولا این سقف ها به وسیله پیچ و مهره استوار و محکم می شوند ولی باید توجه داشت که سوراخ یا درز در سقف ایجاد نشود برای اینکار بهتر است در زیر هر پیچ یک واشر کار گذاشته شود .
سقف های آجری یا طاقی نیز کم و بیش در اطراف کشور مرسوم شده است . اینگونه سقف ها خیلی ارزان تمام می شود (مانند سقف مساجد یا کاروانسراهای قدیمی) ولی عرض لانه را نمی توان زیاد گرفت و از طرف دیگر برای تحمل فشار سقف باید دیوارها را کلفت تر از حد معمول گرفت و ارتفاع دیوارها نیز باید زیاد باشد . از این رو برای لانه های بزرگ چنین سقف هائی توصیه نمی شود به طور کلی در انواع سقف ها اصول زیر را باید در نظر داشت :
اولاً سقف باید طوری باشد که رطوبت باران نتواند در لانه نفوذ کند برای این منظور در جلو و عقب ساختمان بطور متوسط در حدود یک متر باید سقف به صورت سایه بان از دیوارها تجاوز نماید و این امر در بعضی نواحی مانند شمال ایران که باران فراوان است ضروری است در نواحی گرمسیر نیز می توان از این سایه بان برای جلوگیری از نفوذ آفتاب تابستانی به داخل لانه استفاده نمود .
شیب سقف نیز باید به طور ملایم از جلو به عقب باشد ، بدین ترتیب ریختن قطرات باران به داخل لانه و مرطوب شدن جلوی لانه جلوگیری به عمل خواهد آمد . اگر سقف از داخل نیز با یک ماده عایق و ایزولان پوشیده شود اثر بهتری دارد زیرا در این حال لانه در زمستانها گرم و در تابستانها خنک خواهد ماند . در هلند معمولا برای این منظور از سقف های نی ای و یا بوریائی استفاده می کنند که بسیار ارزان و کم قیمت است .

در و پنجره :
درها از نظر اندازه باید بزرگ نباشند . حداقل یک متر پهنا ودو متر بلندی داشته باشند . تعداد پنجره ها را باید حداقل گرفت ، در مناطق سردسیر باید از چوب استفاده کرد و درمناطق خیلی سرد بهتر است پنجره ها دوبل باشند . مساحت پنجره تابعی از سطح آشیانه است به متوسط20/1 تا 25/1 سطح آشیانه به پنجره اختصاص می یابد . پنجره هرچه به کف نزدیک تر باشد آفتاب بیشتری به کف خواهد تابید در مناطق سردسیر برای حداکثر استفاده از نور وگرما پنجره ها را باید حتی المکان به کف نزدیک کرد . البته پیشنهاد می شود که با توجه به هزینه ها و مسائلی چون ، تنظیم نور سالن ، جلوگیری از ورود آلودگی به داخل سالن و . . . از سیتم ویندولس (بدون پنجره ) استفاده شود .
ارتفاع سالن در مناطق سردسیر 4/2 متر و در مناطق گرمسیر 3 متر باید باشد
درها بایستی طوری ساخته شده باشد که به سادگی باز شود و در موقع کارکردن تولید اشکال ننماید . در ممکن است معمولی یا کشوئی باشد . در لانه های کوچک می توان از درهای کشوئی استفاده کرد ولی در لانه های بزرگ بهتر است از درهای معمولی که در جهت عمودی می چرخند استفاده نمود . ارتفاع درها معمولا ۵/۱-۲ متر کافی است و بهتر است در این درها فنر قرار دهند تا به خودی خود بسته شود .
درهای دو لتی برای لانه های بزرگ توصیه می شود و در لانه های کوچک می توان از درهای ساده و یک لتی استفاده نمود درهای داخلی را باید به طور ساده ساخت و ارتفاع آنها نیز باید به اندازه ای باشد که کارگر به آسانی بتواند از آنها بگذرد . برای ساختن در می توان از چوب ، حلبی و حتی آهن استفاده کرد عرض درها نیز باید به اندازه ای باشد که کارگر با وسائل به آسانی بتوان از میان آن بگذرد معمولا عرض یکمتر برای این منظور کافی است در لانه های بزرگ برای ورود تراکتور باید درها را بزرکتر گرفت .
پنجره ها
پنجره ها باید طوری ساخته شود که نور کافی حتی در روزهای تاریک ابری نیز وارد لانه شود .
ارتفاع پنجره نیز مهم است هر چه ارتفاع پنجره ها بیشتر و به کف لانه نزدیکتر باشد اشعه آفتاب بهتر در کف لانه پخش می شود .
در نقاط گرمسیر باید پنجره ها به سقف نزدیکتر باشد و به وسیله سایه بان هائی مانع از ورود آفتاب گرم تابستانی به داخل لانه شد و در نقاط سردسیر بر عکس هر چه پنجره ها به کف نزدیکتر باشد بهتر است زیرا مقدار بیشتری اشعه آفتاب به خصوص در زمستان وارد لانه می شود نقاط سردسیر اگر تعداد پنجره ها زیاد باشد سبب سرد شدن لانه می شود .
معمولا برای هر ۱۵-۱۸ متر مربع فضای کف یک متر مربع پنجره کافی است . در جاهائی که تمام پنجره ها فقط در یک سطح لانه قرار بگیرد باید کمی بیشتر از میزان ذکر شده در نظر گرفت .
در نقاط گرمسیر برای جلوگیری از گرم شدن زیاد از حد لانه به وسیله تابش اشعه آفتاب بهتر است در بالای پنجره سایبان تهیه دید این سایبان ها باید در جهت جنوبی و شرقی به کار رود .
در بعضی نقاط در تابستانها برای خنک کردن لانه معمولا شیشه های زیر سایه بان را بر می دارند و شیشه ای پائین را به وسیله رنگ سفید تار می کنند و بدین وسیله تا اندازه ای مانع از ورود آفتاب به داخل لانه می شوند .
بهترین تیپ پنجره آنهائی است که در جهت بالا و پایین باز و بسته می شوند . اینگونه پنجره ها اغلب مانع از کوران می شوند پنجره هائی که در حول محور عمودی باز می شوند دارای این مزیت هستند که می توان آنها را به وسیله یک اهرم با هم بست یا باز کرد .
به طور کلی از پنجره ها برای تهیه نور کافی و تهویه می توان استفاده کرد . در لانه ای که دارای پنجره کافی و هوای روشن است کمتر بیماری دیده می شود تولید نیز به همان نسبت در میزان رضایت بخش تر است .
معمولا سه نوع پنجره در جایگاه طیور در نظر می گیرند .
۱) پنجره های جلوئی: این پنجره ها اغلب در جهت جنوبی یا شرقی لانه قرار می گیرند و پنجره اصلی به شمار می رود .
این پنجره ها اغلب برای نور کافی مورد استفاده قرار می گیرد . از این رو هر چه بزرگتر باشد بهتر است در لانه های مدرن امروزه از کف تا زیر سقف کشیده می شود . بدین ترتیب اولا نور را به خوبی در سرتاسر لانه پخش می کند و اشعه آفتاب به خوبی می تواند به کف لانه به طور مایل بتابد .
در ضمن هوای کثیف و گرم را که در قسمت بالائی و در نزدیک سقف جمع شده اند از لانه بیرون می برد .
حداقل برای هر ۱۵-۱۸ متر مربع باید یک متر مربع پنجره در نظر گرفت ولی همان طور که گفته شد امروزه حداقل ۲/۱ دیواره جنوبی یا شرقی را به پنجره اختصاص می دهند . البته این امر بستگی به آب و هوا فرق می کند در نقاط سردسیر باید پنجره ها را کمتر کرد در نقاط گرمسیر پنجره های اصلی را طوری باید ساخت که در تابستان بتوان به سهولت آنها را از دیواره جدا کرد یا حداقل شیشه های آن را برداشت به این منظور اغلب از پنجره های سرتاسر چوبی که دارای شیشه های کشوئی هستند استفاده می شود . این دسته از پنجره ها را می توان بسته به موقعیت محل از چوب یا فلز ساخت .
نکته ای که باید مورد توجه قرار گیرد اینست که وقتی که نور از شیشه عبور می کند اشعه ماوراء بنفش آن توسط شیشه گرفته می شود از این رو از نظر خواص شیمیایی نور خاصیت خود را از دست می دهد .(زیرا می دانیم تنها قسمتی از اشعه آفتاب که تولید ویتامین D در بدن می کند قسمت ماوراء بنفش نور است ) از این رو اخیراً بعضی کشورها بجای شیشه برای پنجره ها از اوراق ضخیم نایلن یا طلق استفاده می شود . این امر علاوه بر این که ارزان تمام می شود از نظر اینکه نایلن یا طلق اشعه ماوراء بنفش نور را نیز جذب نمی کند بهداشتی تر است ولی در زمستانها لانه را سرد می کند و گرم کردن لانه دچار اشکال می شود از این سیستم فقط در نقاط گرمسیر که دارای زمستانهای ملایم است توصیه می شود .
۲) پنجره های عقبی: این پنجره های اغلب در جهت شمالی یا غربی لانه قرار می گیرند و بیشتر از جهت تهویه لانه بکار می روند . در ضمن تا اندازه ای به روشنائی لانه کمک می کند . در هنگام تابستان نیز با تولید جریان هوا به خنک کردن لانه در روزهای گرم کمک می کند .
این پنجره ها را اغلب برای جلوگیری از کوران نزدیک به کف یا سقف لانه قرار می دهند تا بر اثر باز کردن پنجره های جنوبی یا شرقی تولید کوران شدید و عوارض ناشی از آن ننماید .
اندازه این پنجره ها اغلب کوچک است و به طور ساده ، کشوئی با شیشه یا حتی بدون شیشه ساخته می شود .
در تابستانها معمولاً شیشه های آن را بر می دارند . این پنجره ها اگر در زیر سقف قرار گیرد بهتر است زیرا هوای گرم و کثیف لانه را خارج می کند بدون اینکه لانه سرد نماید .
این پنجره ها یا به عبارت دیگر دریچه ها ممکن است به فاصله یک متر از هم و در سرتاسر لانه قرار گیرند .
اندازه این پنجره ها بسته به ارتفاع دیواره و همچنین اندازه سالن فرق می کند ولی اغلب نیم متر ارتفاع و یک متر طول برای هر کدام در نظر می گیرند .
در بعضی مزارع این پنجره ها فقط از تخته های ساده تشکیل می شود که در هنگام احتیاج آنها را باز می کنند .
۳)پنجره های سقفی: معمولاً در لانه های بزرگ که دارای سقف های زاویه دار هستند گاهی در بن زاویه دو سقف پنجره های تهویه ای قرار می دهند .
اغلب در ساختمانهای چند ردیفی و بزرگ که تعداد زیادی پرنده در آنها نگاهداری می شوند به خصوص در نقاط گرمسیر از اینگونه پنجره ها به کار می رود .
باز کردن این پنجره ها در بین دو سقف به تهویه و خشک شدن لانه در تابستان کمک بسزائی می کند .
این گونه پنجره ها در نقاطی مانند ایران که هوای تابستانی بسیار گرم است و از طرفی استفاده از مواد عایق همچنین وسائل تهویه ای الکتریکی در لانه مرغها گران تمام می شود بسیار خوب است اخیرا در اطراف تهران در لانه هائی که سقف آنها طاقی است (مانند مساجد و کاروانسراهای قدیمی) از اینگونه پنجره ها در راس سقف تعبیه می شود .
امروزه معمولا برای لانه های بزرگ از ساختمانهای سوله استفاده می شود که دارای طول و عرض مختلف اند . تعدادی کارخانه در ایران این سالن ها را بسته به سفارش مشتری ساخته و در محل مورد نظر نصب می کنند . ساختمانهای سوله امروزه در مرغداری های جدید بسیار متداول است .

 
اقدامات لازم قبل از ورود جوجه رمز موفقیت پرورش طیور گوشتی، اجرای یک برنامه مدیریتی مشخص و مؤثر قبل از ورود جوجه‌ها به فارم و طی دوران پرورش است. از آنجا که اجرای برنامه های تغذیه ای و بهداشتی در فارمهای چند سنی مشکل است بهتر آن است که از روش یکباره پر و یکباره خالی استفاده شود. جهت دستیابی به نتایج بهتر رعایت مسائل زیر پیش از ورود جوجه ها ضروری است :
1- به ‌منظور حفاظت از گله‌ها در مقابل بیماریها از نظافت و ضد عفونی شدن صحیح و کافی تجهیزات سالن و محوطه اطراف سالنها مطمئن شوید.
2- بستر در محوطه مادرهای مصنوعی باید هم سطح و یکنواخت باشد. بستر ناهموار ایجاد درجه حرارت غیر یکنواخت در کف سالن نموده و باعث مخفی شدن جوجه‌ها در بین پوشال بستر و یا در زیر دانخوریها و آبخوریها و محروم شدن از آب و دان در مرحله رشد می‌شود.
3- سعی کنید که هر سالن را با جوجه مربوط به یک گله مادر پر نمائید، اگر این کار عملی نیست حداقل هر سالن را با جوجه‌های مربوط به گله‌های مادر همسن پر نمائید. این امر رقابت بین طیور را کاهش می‌دهد.
4- زمان رسیدن جوجه به فارم را مشخص نموده و برای دریافت جوجه آمادگی کامل داشته باشید.
5- هیترها را کنترل و از صحت کار آنها مطمئن شوید و با توجه به وضعیت هوای محیط 24 تا 36 ساعت قبل از ورود جوجه آنها را روشن نمائید. در این صورت قبل از ورود جوجه بستر کاملا گرم و درجه حرارت هوای سالن مناسب پذیرش جوجه می‌باشد.
6- ضمن جلوگیری از وزش هوا از وجود هوای کافی داخل سالن بخصوص زمانی که از حرارت مستقیم استفاده می‌کنید مطمئن شوید.
7- بازاء هر 1000 قطعه جوجه در محدوده مادرهای مصنوعی 10-8 عدد آبخوری آویز ثابت و 6 عدد آبخوری کمکی کوچک کله قندی و یا پلاستیکی، یعنی جمعاً 16-14 عدد آبخوری در نظر گرفته شود. این آبخوریها قبل از جوجه‌ریزی بایستی با آب تمیز پر شده و درجه حرارت آب آبخوریها باید حدود 15-10 درجه سانتیگراد باشد. همچنین در سیستم آبخوری نیپل نیز بایستی از آبخوریهای کمکی استفاده شود.
8- اضافه کردن مولتی ویتامین در چند روز اول به آب آشامیدنی مفید می‌باشد. زیرا ممکن است ویتامین موجود در دان بعلت گرما کاهش یافته باشد.
9- ایجاد فضای اضافی جهت تغذیه در چند روز اول لازم می‌باشد. حداقل 20% از فضای مادرهای مصنوعی در روی بستر با صفحات مقوائی و یا کفی کارتن پوشانده شود و در آنها همیشه مقدار کمی دان تازه وجود داشته باشد. در این صورت همواره طیور به دان دسترسی خواهند داشت. بلافاصله قبل از ورود جوجه به سالن دانخوریها را پر نمائید.
10- شروع تغذیه بایستی با دان کرامبل با اندازه مناسب و بدون گرد و پودر دان باشد.
11- دانخوریها و آبخوریها را مستقیماً زیر و یا خیلی نزدیک به مادرهای مصنوعی ندهید تا طیور براحتی بتوانند در اطراف آنها حرکت نمایند.
12- با استفاده از دماسنجی که بتواند حداقل و حداکثر درجه حرارت را نشان دهد، درجه حرارت محوطه مادرهای مصنوعی و درجه حرارت سالن را کنترل نمائید.
13- قبل از جوجه‌ریزی، هیترها را از نظر صحت کار آنها، آبخوریها را از نظر پاکیزگی و عاری بودن از پوشال و درجه حرارت مناسب آب، دانخوریها را از نظر وجود دان کافی و در دسترس بودن آنها کنترل نمائید.

تراکم جوجه‌ریزی
یکی از ضروریات اصلی رشد، حفظ سلامتی و کیفیت عمومی زیست و تامین فضای کافی برای هر پرنده می‌باشد. میزان فضای در نظر گرفته شده بستگی به مجموعه‌ای از فاکتورها نظیر: وزن طیور در هنگام کشتار، نوع سالن (باز و بسته)، شرایط آب و هوائی منطقه و فصل دارد. بدین جهت برای محاسبه ظرفیت جوجه‌ریزی بایستی بطور دقیق از ابعاد داخلی سالن‌ها مطلع باشیم. بطور کلی تراکم جوجه‌ریزی توصیه شده بشرح زیر می‌باشد:
 

میزان تراکم جوجه ریزی در واحد سطح
وزن )کیلوگرم(	تراکم (قطعه در متر مربع(
1.25	27.2
1.5	22.7
1.75	19.4
2	17
2.25	15.1
2.5	13.6
2.75	12.4
3	11.3
3.5	7.79

در سالنهای بسته: در انگلیس سازمان حمایت از رفاه طیور هیچگاه تحت هیچ شرایطی اجازه تولید بیش از 34 کیلوگرم گوشت در هر متر مربع سالن را نمی‌دهد. جدول زیر با توجه به رفاه طیور و مدیریت مناسب و حداکثر تولید 34 کیلوگرم گوشت در هر متر مربع، میزان تراکم (تعداد جوجه در هر متر مربع سالن) را نشان می‌دهد:
در تابستان و بخصوص در واحدهایی که امکان بروز مشکلات وجود دارد بایستی تراکم جوجه‌ریزی را کم نموده و در سالنهائی که از تهویه مناسبی برخوردار نمی‌باشند بایستی دقت بیشتری نمود و تراکم جوجه‌ریزی در آنها را نیز کاهش داد.
سالنهای باز: تراکم جوجه‌ریزی در سالنهای باز براساس فصل و نوسانات درجه حرارت متفاوت بوده و بایستی در تابستان از تراکم جوجه‌ریزی در سالنهای مذکور کاسته شود.

تخلیه جوجه ها
طولانی شدن زمان تخلیه جوجه باعث دهیدراته شدن جوجه‌ها و در نتیجه افزایش تلفات و کاهش پتانسیل رشد می‌گردد.توجه به کلیه نکات زیر هنگام جوجه ریزی لازم و ضروری است:
ـ مطمئن شوید که تحویل و توزیع جوجه‌ها در سالنها بطور صحیح انجام شده است. از انبار کردن جعبه‌های حاوی جوجه در منطقه مادر مصنوعی خودداری کنید.
ـ جعبه‌ها را به آرامی نزدیک به‌دان و آب در محدوده مادرهای مصنوعی تخلیه نمائید.
ـ جعبه‌های خالی را در یک طرف سالن‌ها جمع نمائید تا براحتی بتوانید آنها را به خارج از سالن انتقال دهید.
ـ جوجه‌ها باید سرزنده و شاداب و بدون نقص ظاهری باشند.
ـ جوجه‌ها بایستی در محدوده مادرهای مصنوعی قرار گیرند که روشنائی آنها از مادرهای مصنوعی و یا از لامپهای سالن که در بالای مادرهای مصنوعی هستند تامین می‌گردد. در صورتی که سالن دارای شرایط قابل کنترل باشد محصور کردن طیور در محدوده مادر مصنوعی ضرورتی ندارد ولی در صورتی که تعداد جوجه‌ها کم باشد و همچنین در سالنهای باز مفید می‌باشد.
1 الی 2 ساعت پس از استقرار، وضعیت توزیع جوجه‌ها در زیر مادرهای مصنوعی و میزان دسترسی آنها را به آب و دان کنترل نمائید.

کنترل رطوبت
رطوبت نسبی سالن باید 70-50 درصد باشد، رطوبت سالن باعث حفظ کیفیت بستر شده و از خشک شدن زیاد بستر و ایجاد گرد و غبار جلوگیری می‌نماید. رطوبت بالاتر را باید با افزایش تهویه کاهش داد. افزایش تهویه باعث از دست رفتن گرما و صرف هزینه اضافی است. وسائلی که بسرعت و به درستی بتوانند رطوبت را اندازه‌گیری نمایند تا حدی غیر معتبر می‌باشند و احتیاج به کالیبره کردن مکرر داشته و بدین جهت کنترل رطوبت را مشکل می‌سازند. ایجاد رطوبت نسبی بالاتر برای جوجه یکروزه استرس جابجائی جوجه از جوجه‌کشی تا مزرعه را کاهش داده و رطوبت کمتر، شانس دهیدراته شدن جوجه را افزایش می‌دهد.

مدیریت آبخوری
توزیع آب تمیز برای جلوگیری از دهیدراته شدن جوجه در طول دوران پرورش لازم می‌باشد. مصرف آب و دان بطور مستقیم با یکدیگر مرتبط بوده و بدون مصرف آب کافی، مصرف دان کاهش و نتیجتاً میزان رشد نیز کاهش می‌یابد. جهت افزایش میزان رشد نیاز مستمر به مدرنیزه کردن تجهیزات داریم.
بعنوان مثال یک پرنده در 10 سال پیش در 50 روزگی به وزنی می‌رسید که امروزه در 40 روزگی به آن وزن می رسد (20% کاهش در سن کشتار) که نشانگر لزوم افزایش توانائی تجهیزات موردنیاز تا 20% می‌باشد.
امروزه استفاده از آبخوریهای نیپل مورد توجه قرار گرفته که در این صورت برای اطمینان از دسترسی طیور به آب بازاء هر 9 قطعه یک آبخوری نیپل با جریان آب کم و بدون فنجانک لازم است ولی در صورت استفاده از سیستم نیپل با جریان آب بیشتر تعداد پرنده بازاء هر نیپل افزایش می‌یابد. میزان موردنیاز آبخوری آویز پلاستیکی به قطر 400 میلی‌متر، برای هر 1000 پرنده 10- 8 عدد می‌رسد.
 
آبخوری برای جوجه یکروزه:
برای جوجه یکروزه بازاء هر 1000 قطعه جوجه 6 آبخوری کوچک کله قندی و یا سینی در نظر بگیرید. این آبخوری‌ها هیچگاه نباید خالی باشند و مرتباً باید تمیز و مجدداً با آب تمیز و تازه پر شوند. بسیار مهم است که روز اول ورود جوجه‌ها به سالن آب در آبخوریها به‌میزان کافی وجود داشته باشد تا جوجه‌ها براحتی بتوانند به‌آب دسترسی پیدا کنند. سطح آب در آبخوریها با بزرگ شدن جوجه‌ها بایستی کاهش یابد تا از ریخت و پاش آب بوسیله جوجه‌ها جلوگیری شود.
تقریباً 48 ساعت پس از جوجه‌ریزی باید آبخوریهای کمکی جمع شوند. ارتفاع آبخوریهای آویز باید هم سطح پشت پرنده باشد. تنظیم آبخوریها مرتباً باید کنترل شده تا ضمن توزیع آب به ‌میزان کافی از ریزش آب و هدر رفتن آن نیز جلوگیری شود. صرفنظر از نوع سیستم آبخوری همواره باید بازاء هر 3 متر عرض سالن یک ردیف آبخوری در نظر گرفته شود. (توزیع یکنواخت آب در سالن)
مصرف آب (هوای معتدل) :
معمولا مصرف آب 1.8-1.6 برابر مصرف دان می‌باشد. این ضریب باید بعنوان یک راهنما باشد نه بعنوان یک ضریب ثابت. زیرا که تغییراتی در مصرف آب با توجه به کیفیت دان، درجه حرارت محیط و سلامتی گله ایجاد می‌گردد که باید به آن توجه و تدبیر مدیریتی مناسب اتخاذ گردد. استفاده از کنتور آب که میزان مصرف آب را مشخص می‌نماید، از ابزارهای مفید مدیریتی است. مشخص شدن مصرف آب و مطلع شدن از وضعیت سلامتی گله می‌تواند ما را در مورد زمان واکسیناسیون و همچنین درمان گله راهنمایی نماید. مصرف آب با افزایش درجه حرارت محیط افزایش می یابد، لذا باید در حرارت بیش از 30 درجه سانتیگراد آبخوری‌های کمکی مورد استفاده قرار گیرند.
بهتر است هر سال یکبار آب مرغداری از نظر فیزیکی و شیمیایی و هر شش ماه یک بار نیز از نظر میکروبی آزمایش شود. توصیه می گردد برای روزهای اول یک آبخوری کله قندی برای 50 قطعه جوجه در نظر گرفته شود و حتماً قبل از ورود جوجه ها به سالن، آبخوریها پر گردد. معمولاً آبخوریها را اطراف دانخوریها و کاغذ دانخوری می چینند. باید دقت کنیم فاصله آبخوریها حدود 1.5 متر بیشتر نباشد. افزودن شکر به نسبت 3 تا 5 درصد در روز اول با نظر کارشناسان و همچنین استفاده از آنتی بیوتیک از روز دوم با نظر دامپزشک را نیز باید در نظر داشت. تهویه در هفته اول نباید زیاد مورد نظر باشد و معمولاً دو تا سه روز اول نیازی به روشن کردن هواکش نیست. برای ایجاد شرایط مطلوب آب و هوایی باید وضع ظاهری گله، فصل و غیره را در نظر داشت و اقدام به روشن کردن هواکش ها کرد هر چند در سالهای اخیر سیستم های کنترل کامپیوتری بدون دخالت پرسنل و با دادن برنامه اتوماتیک نسبت به تنظیم حرارت، رطوبت و تهویه اقدام می کنند. در خاتمه توجه همکاران را به این نکته جلب می کنیم که بررسی رفتار جوجه در سالن بصورت دائمی باید مد نظر باشد و با توجه به شرایط و وضع تحریک جوجه ها اقدامات لازم را انجام دهند.

مدیریت دانخوری ها
طول دانخوری زنجیری برای هر پرنده حداقل 5.2 سانتیمتر و تعداد دانخوری بشقابی برای 1000 قطعه 20- 18 عدد منظور شود.

مدیریت بستر
بستر ممکن است از پوشال چوب، خرده کاغذ یا کاه خرد شده باشد. از مصرف تراشه چوب سفت که دارای تانن زیادی است و همچنین تراشه چوب‌ریز و خاک اره‌ای که اگر بوسیله جوجه خورده شود باعث سوراخ شدن چینه دان و سنگدال می‌شود خودداری کنید. به‌منظور پیشگیری از بروز بیماری آسپرژیلوز، از مصرف بستر پوسیده و کپک زده خودداری نمائید. بهترین بستر، تراشه چوب سفید با کیفیت خوب است.
کاه در صورتی که به‌صورت صحیح عمل‌آوری و نگهداری شده باشد می‌تواند بستر مناسبی باشد.
جهت جلوگیری از ایجاد تاول سینه، سوختگی سینه و قرمزی و سوختگی مفصل خرگوشی که باعث تنزل کیفیت و کم شدن ارزش لاشه می‌گردد از بستر نرم با کیفیت مناسب استفاده شود. از مصرف پوشال پودر شده، مرطوب و یا کلوخه خودداری نمائید. بستر با کیفیت خوب دارای 35-30 درصد رطوبت می‌باشد. ارتفاع بستر 7-5 سانتیمتر توصیه شده است. هیچگاه بستر قدیمی را مجدداً استفاده نکنید. همیشه بستر قدیمی را خارج و برای هر نوبت جوجه‌ریزی از بستر تازه و جدید استفاده نمائید.

منبع:  etarh

معیارهایی که در هنگام انتخاب یک مایکوتوکسین بایندر باید در نظر گرفت

هنگامی که در حال بررسی یک توکسین بایندر برای استفاده در مزرعه یا کارخانه خود هستید ، باید لیستی از سوالاتی را که انتظار دارید فروشنده به آنها پاسخ دهد داشته باشید تا از این طریق از کیفیت محصولی که خریداری می کنید اطمینان حاصل نموده و بدانید محصولی که برای آن پول پرداخت می کنید بیشترین ارزش را دارا می باشد .
در حال حاضر محصولات تجاری مختلف مایکو توکسین بایندر و عوامل سم زدایی در بازار وجود دارند که برخی حتی بسیار ارزان بوده و از نظر میزان مصرف هم بایکدیگر اختلاف بسیاری دارند . برخی اوقات حتی ممکن است مصرف کنندگان در تخمین میزان کارآیی محصول دچار اشتباه شده و برای محصولی بی کیفیت، هزینه های گزافی پرداخت نمایند . سوالاتی که در زیر عنوان می شوند می توانند در هنگام خرید محصول ، مصرف کننده را جهت انجام یک انتخاب هوشمندانه یاری نمایند .
1. ماده مؤثر توکسین بایندر معرفی شده چیست ؟
یکی از پیچیده ترین روش های مقایسه مایکوتوکسین بایندرها نحوه طبقه بندی این محصولات می باشد . حتی در بسیاری از موارد ، محصولاتی که در یک گروه قرار می گیرند ، مواد تشکیل دهنده و اثرات یکسانی ندارند .
• در کل دو نوع مایکوتوکسین بایندر وجود دارد :
الف – جاذب های غیر آلی : این توکسین بایندرها شامل محصولات رسی مثل سیلیکاتهای آلومینیوم ، زئولیتها ، بنتونیتها ، خاکهای رئاتوماسوس و ... می باشند که اینها در اصل ، موارد مناسبی برای تولید سرامیک ، فیلترهای آب می باشند .
• تمامی مقالات علمی چاپ شده توسط موسسات بی طرف نشان می دهند که دوز مصرف موثر این مواد بین 10 تا 50 کیلوگرم در تن خوراک می باشد که با ادعای شرکت های تولید کننده مبنی بر دوز مصرف 5/0 تا 1 کیلوگرم در تن برای پیشگیری و دوز درمانی 5/2 تا 5 کیلوگرم در تن خوراک ، اختلاف قابل توجهی دارد .
• مقادیر بالای توکسین بایندرهای رسی در جیره باعث کاهش خاصیت پلت شدن و افزایش تراکم خوراک می گردند .
• جذب سموم قارچی در این نوع توکسین بایندرها تنها به بار مولکولی و وزن ذرات بستگی دارد .
• توکسین بایندرهای رسی ، برخی از انواع آفلاتوکسین ها را به خود جذب می کنند .
• تاثیر بسیار کمی بر روی جذب سموم DON ، 2- T، Zen، OTA، DAS از توکسین بایندرهای رسی ها تا به امروز گزارش شده است .
• توکسین بایندرهای رسی طبیعی ( که ازمعادن استخراج شده اند ) می توانند حاوی سم دی اکسین و فلزات سنگین باشند .
• توکسین بایندرهای رسی تاثیرات زیست محیطی نا مطلوبی از خود به جای میگذارند؛ تاثیراتی مانند افزایش حجم مدفوع و ... .
• یکی از راههای بررسی مقادیر رس موجود در محصولات جاذب ، بررسی میزان خاکستر حاصل از سوختن محصول می باشد . آیا توکسین بایندرهای رسی غیر آلی ، مواد معدنی ، ویتامین ها و آنتی بیوتیک ها را نیز جذب خود میکنند ؟
توکسین بایندرهای رسی باعث کاهش جذب مواد معدنی نظیر Mn،Zn، Mg، Ca و همچنین Na می شوند . همینطور استفاده از آنها در مقادیر بالای 5/0 درصدباعث کاهش عملکرد آنتی بیوتیک های دارای گروه کاربردی قطبی می گردد . توکسین بایندرهای رسی می توانند سایر مواد مغذی دارای بار مثبت را به خود جذب نمایند . از علائم استفاده از این گونه توکسین بایندرها میتوان به موارد زیر اشاره کرد : پوشش بدن و سم ضعیف در زوج سمان و نیز ضعف ناحیه پا در طیور . آیا توکسین بایندرهای رسی می توانند باعث کاهش عملکرد آنتی بیوتیک ها بشوند ؟
بنتونیت می تواند با آنتی بیوتیک هایی نظیر تایلوزین و تیل مایکوزین ترکیب شود . برای مثال یکی از عباراتی که روی برچسب داروی تایلوزین شرکت الانکو به چشم می خورد به این موضوع اشاره می کند که تایلوزین را نباید با خوراک حاوی مقادیر بالای 2% بنتونیت مخلوط کرد .بر پایه یک آزمایش در چین استفاده از حتی 1 تا 2 کیلوگرم بنتونیت در تن خوراک نیز می تواند منجر به کاهش در عملکرد داروی تایلوزین شود .
• باید به این نکته توجه کرد که برخی تولید کنندگان بر روی بسته بندی های خود ، به جای نام بردن از ماده تشکیل دهنده از کدهای اختصاری مانند 558- E ( بنتونیت ) و ( HACAC 558- E سیلیکاتهای آلومینیوم ) برای گمراه کردن مصرف کنندگان استفاده می کنند .
ب – جاذب های آلی
میکروار گانیسم های زنده :
• کشت گونه ای از میکروارگانیسم های زنده مثل مخمرها یا باکتری ها می توانند مورد استفاده قرار گیرند تا با تولید آنزیمهایی در دستگاه گوارش حیوانات ، باعث غیر فعال شدن مایکوتوکسین ها شوند .
• میکرو ارگانیسم های زنده به محیطی ایده آل ( pH ، درجه حرارت و مواد غذایی ) برای رشد و تولید مثل به منظور تولید مقادیر مناسبی از آنزیم نیاز دارند . این احتیاجات باعث طولانی تر شدن زمان لازم برای بی اثر کردن سموم می شود .
از طرف دیگر انبار کردن محصول ، پلت سازی استفاده از آنتی بیوتیک ها و اسیدهای آلی باعث جلوگیری از رشد و بقای میکرووارگانیسم ها در این گونه محصولات می شود .
• آنزیم ها :
• آنزیم ها همگی از پروتئین تشکیل شده اند و فعالیت آنها به شدت تحت تاثیر pH ، درجه حرارت محیط ، عملیات فرآوری خوراک مانند پلت کردن و همچنین میزان مصرف سایر اقلام خوراک ، مثل اسیدهای آلی می باشد .
• آنزیم ها ، بسیار اختصاصی و فقط بر روی سوبستراهای مشخص عمل می کنند.
• آنزیم و سوبسترا به ساختارهای مکملی برای به وجود آمدن پیوند ، احتیاج دارند و به تنهایی قادر به انجام عمل ترکیب نمی باشند . این ترکیبات مانند کلیدی خاص برای قفلی خاص عمل می کنند .
• تا امروز در حدود 300 نوع مایکوتوکسین شناسائی شده اند و احتمالاً هزاران نوع دیگر هم در آینده شناسائی خواهند شد . با این شرایط چه تعداد آنزیم های مختلف برای جلوگیری از مسمومیت با سموم ناشی از مخلوط سموم مختلف قارچی مورد نیاز می باشد ؟ حتی اگر تمام این آنزیم ها هم مهیا باشند ، قیمت نهائی چنین محصولی چقدر خواهد بود ؟
• در برخی موارد ، محصول نهایی حاصل از سم زدایی آنزیم ها ممکن است هنوز سمی باشد .
عصاره دیواره سلولی مخمر ( گلوکومانان )
• تمامی عصاره های دیواره سلول های مخمر با هم مشابه نیستند و باید به این نکته توجه داشت که آیا تولیدکنندگان این محصولات ، مقالات معتبری را دال بر صحت ادعای خود در رابطه با عملکرد محصول ارائه می کنند ؟
• آیا محصول متشکل از مخمر است یا از مشتقات دیواره سلول مخمر تشکیل شده است ؟ موضوع مهم و قابل توجه این است که تولید مخمر خشک شده خیلی ساده تر و ارزان تر از تولید دیواره سلولی مخمر می باشد و همینطور خاصیت جذب توکسین های قارچی در مخمر خشک شده بسیار کمتر از دیواره سلولی مخمر می باشد ؛ بنابراین از محتویات محصولی که خریداری می کنید کاملا مطلع باشید .
2. یک توکسین بایندر چگونه اقدام به جذب سموم قارچی می کند ؟ ( نحوه عمل ) این مساله بسیار حائز اهمیت است که فروشنده یک مایکوتوکسین بایندر ، بتواند به روشنی نحوه عملکرد محصول را در جهت حفاظت حیوانات از آثار سوء سموم قارچی ، برای مصرف کننده توضیح دهد . ماهیت مواد مؤثره تشکیل دهنده توکسین بایندرها می توانند مکانیسم های مختلفی را برای جذب سموم ایجاد نموده و باعث به وجود آمدن اختلاف در دوز مصرف ایده آل در محصولات گوناگون باشد . هر محصول می بایست از نظر فنی در مورد توانایی در جذب و انجام واکنش های مرتبط با بی اثر کردن سموم قارچی مؤثر و کارآمد به نظر برسد تا در فهرست مصرف قرار گیرد . شرایط محیطی ایده آل برای جذب و انجام واکنش های مرتبط با بی اثر کردن سموم قارچی شامل :pH ، درجه حرارت ، حساسیت به آنتی بیوتیک ها و زمان اثر کردن محصول و ... روی کارآیی محصول تاثیر گذار بوده و مصرف کنندگان باید از این اختلافات آگاه شوند .
3. آیا محصول جاذب ، توانایی جذب انواع مختلف سموم قارچی را دارد ( وسیع الطیف بوده ) و آیا مدارک معتبری برای اثبات این موضوع در اختیار مصرف کننده قرار دارد ؟ اقلامی از خوراک که به طور طبیعی آلوده شده اند و خصوصاً خوراک کامل ، معمولا حاوی چندین نوع مایکوتوکسین می باشند . یک توکسین بایندر ایده آل باید وسیع الطیف بوده و در حضور مقادیر مختلفی از سموم ( مقادیر بسیار کم و یا مقادیر بسیار زیاد ) هم کارآیی خود را حفظ نماید . میزان تمایل بایندرها برای جذب سموم مختلف بسیار متفاوت است و این موضوع بر روی توانائی آنها برای جذب سموم قارچی در شرایطی که مقادیر این سموم کم است تاًثیر گذار می باشد .
• میزان تمایل بایندرها برای جذب سموم مختلف ، بسیار متفاوت است و این موضوع بر روی توانائی آنها برای جذب سموم قارچی در شرایطی که مقادیر این سموم کم می باشد تاثیر گذار می باشد . همینطور باید به این موضوع اشاره کرد که بایندرها دارای ظرفیت های اشباع مختلفی هستند و این موضوع تاثیر خود را بر روی حداکثر مقدار سم قابل جذب نشان می دهد .
توکسین بایندرهای رسی قابلیت جذب بسیار پایینی دارند و بطور عمده به جذب آفلاتوکسین ها محدود شده اند . زرالنون ، اکراتوکسین و تریکوتسن ها ( سم 2 – T ، DON ) بطور کلی از تاثیرات توکسین بایندرهای رسی در امان هستند ، زیرا این دسته از سموم ، فاقد گروههای کاربردی قطبی در ساختمان خود هستند که برای جذب شدن شیمیایی توسط جاذب های رسی وجود آنها ضروری می باشد .
4. آیا محصول توکسین بایندر توانایی جذب سموم مختلف را در مقادیر دوزهای پایین دارد ؟ در حیواناتی نظیر جوجه های گوشتی که حجم خوراک مصرفی در روز می تواند روی بهره وری اقتصادی آنها بسیار تاثیر گذار باشد ، مواد افزودنی غیر مغذی می بایست تا حد امکان حجم کمتری از فرمول جیره را اشغال کنند . استفاده از محصولاتی که دوز مصرف بالایی دارند می تواند باعث اشغال شدن فضای زیادی از جیره شود که در نهایت منجر به کاهش فراهمی زیستی ( در دسترس قرار گرفتن ) عناصر مغذی مهم جیره خواهند گردید . دوز مصرف موثر توکسین بایندرهای رسی بالا است ( 5-1 % ) که سبب می شود تا تولید کنندگان با تغییر استراتژیهای خود برای به دست آوردن سهم بیشتر از بازار ، دوز مصرف پایین تری ( 25/0 – 05/0 % ) را به مصرف کنندگان توصیه کنند . به همین دلیل است که برخی محصولات نمی توانند تاثیرات پایداری در جلوگیری از بروز مسمومیت با سموم قارچی داشته باشند و در نهایت این مصرف کننده است که با استفاده از محصولاتی که ارزش اقتصادی ندارند ، سرمایه خود را هدر داده است .
تمایل زیاد به جذب سموم قارچی و ظرفیت بالای اشباع دیواره سلولی مخمر باعث شده تا استفاده از این گونه محصولات در مقادیر بسیار پایین هم موثر باشد ( کمتر از 1/0 % جیره ) .
5. از آنجایی که با تغییرات شدید pH در طول دستگاه گوارش حیوانات روبرو هستیم ، آیا محصول توکسین بایندر پایداری خود را در pH های مختلف حفظ می نماید ؟ بسیاری از توکسین بایندرهای سنتی قابلیت جذب سموم را در تغییرات pH ، حفظ نمی کنند و باید در نظر داشت که اگر پیوند بین توکسین بایندر ( جاذب ) و مایکوتوکسین ( سم ) به اندازه کافی قوی نباشد ، این امکان وجود دارد که سموم در قسمتهای انتهائی دستگاه گوارش از جاذب جدا شوند و مجددا فعالیت خود را آغاز کنند .
6. محصول با چه سرعتی ، با سم واکنش نشان می دهند یا آن را جذب می نماید ؟ نتایج تحقیقات نشان می دهند که اکثر مایکوتوکسینها طی مدت زمان 30 دقیقه توسط دستگاه گوارش جذب می شوند و از آنجایی که بیشترین مقدار جذب سموم از طریق قسمت ابتدایی دستگاه گوارش صورت می گیرد ،عمل سریع یک جاذب سموم قارچی بسیار حائز اهمیت است . اگر توکسین بایندری برای مثال ، ظرف مدت 3 ساعت قادر به جذب سموم قارچی باشند ، پس راه حل چندان مناسبی به نظر نمی رسد .
7. آیا محصول تا به حال در شرایط عملی آزمایش شده و مدارکی برای تائید آن وجود دارد ؟ چه تعداد مقاله معتبر در مورد این محصول در نشریات علمی به چاپ رسیده است ؟ زمانی که قصد استفاده از توکسین بایندری را دارید باید از عملکرد محصول در شرایط واقعی و تجاری مطمئن باشید و این موضوع از اهمیت ویژه ای برخوردار است . عملکرد مایکوتوکسین بایندرها در شرایط مختلف آزمایشگاهی و شرایط عملی با هم متفاوت می باشد و عملا قادر به ارائه نتایج قابل قبول برای محافظت از حیوانات به جز در شرایط خاص نمی باشند . نمایش آزمایشات ساده طراحی شده در محیط آزمایشگاه که معمولا طی شرایط ایده آل برای یک محصول مثل pH ثابت ، دما و مدت زمان مناسب و ... اجرا می شوند ، قابل انطباق با نتایج به دست آمده از آزمایشات در محیط عملی ( داخل بدن دام و طیور ) نیستند . حتی پیچیده ترین مدل های آزمایشگاهی هم قادر به برابری با فاکتورهای محیطی که می توانند مستقیم و غیر مستقیم بر روی نتایج یک آزمایش در شرایط بالینی تاثیر بگذارند ، نیستند .
بسیاری از تولیدکنندگان اطلاعات چندانی برای دفاع از اثر بخشی محصولاتشان در شرایط فوق الذکر در اختیار ندارند . می بایست از هر تولیدکننده فهرستی از مقالاتی که در مورد محصولات آنها و توسط موسسات علمی مستقل به چاپ رسیده است درخواست شود فقط به این نکته باید دقت نمود که دوز مورد استفاده محصول در آزمایش با دوز توصیه شده در روی بسته بندی همخوانی داشته باشد .

8. آیا محصول توسط موسسات علمی معتبر و مستقل تایید شده و مقالاتی در مورد آن در مجلات علمی به چاپ رسیده است ؟ یک محصول موفق به طور قطع تا امروز تعداد زیادی تائیدیه از موسسات تحقیقاتی به دست آورده است تکیه به مقالات علمی معتبر چاپ شده در مجلات مستقل می تواند شاخص های استانداردی را برای مقایسه یک محصول فراهم سازد . 

تاٌلیف : پروفسور تروور اسمیت ( دانشکده علوم دامی و طیوری دانشگاه گوالف ، کانادا )
منبع: نشریه دنیای کشت و صنعت