کنترل سالمونلا در طیور

صنعت خوراک و بخش تولید خوراک همچنان به دلیل آلودگی خوراک به باکتریهای پاتوژنیک و پیامدهای حاصله از آن در حیوانات ، همانند وزن گیری پایین و افزایش تلفات متحمل ضرر و خسارت می­باشند. ممنوعیت استفاده از آنتی بیوتیک ها در خوراک (AGPS) دام و طیور که در اتحادیه اروپا و همچنین بخش هایی از آسیا به اجرا درآمده است، فشارهای زیادی را بر تولیدکنندگان خوراک و حیوانات وارد ساخته است . همچنین چالش مهمی را برای متخصص تغذیه نوین حیوانات باعث شده است.

طرح و بررسی مشکل مزبور به صورت مناسب جهت ایجاد اعتماد مجدد مصرف کنندگان که نگران امنیت و سلامت غذایی می­باشد، می­تواند مؤثر واقع گردد. امروزه ترکیب جیره ای جایگزین به منظور پرکردن خلاء حاصل از ممنوعیت استفاده از آنتی­بیوتیک ها در خوراک، اتخاذ و معرفی شده­اند.

اسیدهای آلی

مدت زمان طولانی است که از اسیدهای آلی جهت خنثی سازی باکتری­های پاتوژنیک گرام منفی در خوراک حیوانات استفاده می­شود. نظریه حاضر جهت اعمال آن در صنعت خوراک طیور عمدتاً با هدف مقابله با سالمونلا ارائه و مورد بررسی قرار گرفته است.

آلودگی به باکتری پاتوژنیک همانند سالمونلا باعث ایجاد بار سنگین اقتصادی و اجتماعی در سرتاسر جهان می­شود. به عنوان مثال، هزینه تحمیلی سالیانه ناشی از سالمونلا در انگلستان 76 میلیون دلار و در کل اتحادیه اروپا رقمی بالغ بر ¼ میلیارد ذلار تخمین زده شده است.

موارد مختلف انسانی سالمونلا در ابعاد وسیعی گزارش شده است. طبق گزارشات در سال 2007 بیش از 152 هزار نفر در اتحادیه اروپا به سالمونلا مبتلا گردیده­اند. مبارزه با سالمونلا با استفاده از استراتژی­های مدیریتی و جیره ای به عنوان یک استراتژی حیاتی در صنعت تولید خوراک یکی از ضروریات اصلی می­باشد پتانسیل اسیدهای آلی تک عاملی در مقوله حفظ و نگهداری تغذیه به میزان قابلیت آنها در حفظ خوراک در مقابل فساد قارچی و میکروبی بستگی دارد.تأثیرات آنها بر میزان PH معده و فلورای روده برای چند دهه متوالی قابل لمس و مشهود می­باشد و همچنین در بسیاری از آزمایشات فارمی و آزمایشگاهی به اثبات رسیده است. اسیدی کننده ها به صورت محرک های عملکردی با کاهش سطح PH موجود در روده جهت جلوگیری از تکثیر میکروارگانیسم های نامطلوب عمل می­کند فرآیند اسیدی شدن روده باعث تحریک فعالیت آنزیم گردیده و موجب بهینه سازی فرآیند گوارش و جذب مواد آلی و ریز مغذی ها می­گردد.

گونه­های ترکیب شده اسیدهای آلی با نفوذ به درون سلول­های باکتریایی غشاء لیپیدی به صورت پروتون و آنیون ترکیب می­گردند. پس از ورود به محوطه PH خنثی سلولهای سیتوپلاسم و اسیدهای آلی با ایجاد اختلال در فرآیند فسفری شدن از رشد باکتری­ها جلوگیری به عمل می­آورند و همچنین باعث توقف فعل و انفعالات فسفاتهای غیرآلی آدنوزین تری­فسفات³(ATP) می­گردند.

جدول1- نتایج حاصل از دوزهای مختلف فورمی ان دی اف بر پیشگیری ازکامپیلوباکتر( درصد نمونه های مثبت )
	control	Formi 0/3%	NDF 0/6%
چینه دان ( بارمیکروبی)	20	0	0
روده( بارمیکروبی )	20	0	0
مدفوع ( بار میکروبی)	25	0	0
گوشت	0	0	0

جدول 2- نتایج حاصله از دوزهای مختلف فورمی ان دی اف بر پیشگیری از سلمونلا ( در صد نمونه های مثبت)
	control	Formi 0/3%	NDF 0/6%
چینه دان (بار میکروبی )	60	0	0
روده ( بار میکروبی)	80	20	0
گوشت	80	0	0

اسید فرمیک

یکی از اولین گزارشات حاکی از بهبود عملکرد طیور گوشتی در زمان استفاده از اسیدهای تک عاملی مربوط به فرمیک اسید می­باشد. عزت و همکاران (1990( کاهش قابل توجهی را در میزان ابتلا به سالمونلا در لاشه و نمونه های مدفوع طیور پس از گنجاندن کلسیم فرمات در جیره های طیور گوشتی را گزارش نمودند.عزت و همکاران (1990) اثبات نمودند که اسید پروپیونیک بافری شده می­تواند جهت خنثی سازی میکروفلورای بیماریزای موجود در دستگاه گوارش جوجه های گوشتی به کار گرفته شود و در نهایت منجر به کاهش چشمگیری  در میزان ابتلا به ای­کولای و سالمونلا گردد.

استفاده از اسیدفرمیک خالص در جیره طیور مادر شدیداً میزان آلودگی سینی­های خوراک و ضایعات هچری را با سالمونلا انتریتیدیس کاهش می­دهد.

هیلتون و لینتون (1988) چگونگی کنترل عفونتهای سالمونلا را در جوجه های گوشتی با استفاده از ترکیب اسید پروپیونیک و فرمیک مورد آزمایش قرار دادند. آنها اثبات کردند که تحت شرایط آزمایشی میزان 6 کیلوگرم از اسید آلی به ازای هر یک تن خوراک در جلوگیری از کلونی شدن روده ای با سالمونلا ناشی از خوراک آلوده طبیعی یا مصنوعی بسیار مفید و مؤثر می­باشد.

بهبود عملکرد

بهبود عملکرد طیور گوشتی یا شرایط بهداشتی با استفاده از اسیدهای آلی همانگونه که بالا بدان اشاره گردید، مکرراً توسط بسیاری منابع گزارش شده است محدودیت مهم اینست که اسیدهای آلی به سرعت در روده طیور متابولیسم گردیده که باعث کاهش تأثیر آنها بر رشد عملکرد خواهد شد. محصولی با نام فورمی ان دی اف (Formi NDF) در مقابله با باکتری پاتوژنیک در کل دستگاه گوارش شامل بیماریهای سالمونلا و کامپیلوباکتر مفید و مؤثر می­باشد. همانگونه که بالا بدان اشاره گردید، محصول فورمی ان دی اف ، بسیاری از باکتری­های پاتوژنیک مهم را در فرآیند تولید مرغ خنثی می­سازد. به منظور اثبات تأثیر فوق ، آزمایشی صورت پذیرفته است. هدف آزمایش مزبور بررسی تأثیر محصول فورمی ان دی اف (13/0% و 6/0%) در جیره های آغازین و دوره رشد جوجه های گوشتی می­باشد. توانائی محصول مذبور برای کنترل آلودگی باکتریایی دستگاه گوارش در مقابل کنترل منفی تحت شرایط گرم در اسپانیا مورد آزمایش قرار گرفت.

تعداد1750 قطعه جوجه یک روزه گوشتی که به 14 دسته 125 قطعه­ای تقسیم بندی شده بودند. مورد آزمایش قرار گرفتند(5 دسته برای هر تیمار که شامل یک گروه کنترل با 4 تیمار آزمایشی بودند).جوجه های گوشتی به مدت 21 روز از جیره آغازین، 18 روزاز جیره دوران رشد و 3 روز از جیره پایانی تغذیه گردیدند.

پس از 39  روز دوره تیمار،پیش از ارائه جیره پایانی ، تعداد 10 قطعه از سه گروه تیماری جهت بررسی تحلیل های میکروبی انتخاب گردیدند. تنها جیره آغازین و دوره رشد حاوی محصول فورمی ان دی اف بوده ، جیره پایانی ( سه روز انتهایی ) حاوی فورمی ان دی اف  نبوده و در تمامی 14 گروه یکسان بوده است . نتایج حاصل در جداول 1 تا3 ارائه گردیده اند.

تأثیرات مفید

نتایج یاد شده به وضوح تأثیرات مفید فورمی ان دی اف را در مقابله با باکتری پاتوژنیک در طیور گوشتی نشان می­دهد هیچ گونه موارد مثبتی از شیوع سالمونلا و کامپیلوباکتر در گوشت طیور تیمار شده با فورمی ان دی اف گزارش نگردیده است.

بعلاوه، هیچ گونه موارد مثبتی از سالمونلا و کامپیلوباکتر در چینه دان گروه های تغذیه شده با فورمی ان دی اف گزارش نگردیده است . کاهش قابل توجهی در میزان کامپیلوباکتر موجود در روده طیور تغذیه شده با فورمی ان دی اف گزارش شده است.شایان ذکر است کاهش تعداد انتروباکتر، و افزایش تعداد بیفیدو باکتر، لاکتوباسیل حاصل از مصرف فورمی ان دی اف تأثیرات مؤثر آن را بر روی جمعیت طبیعی میکروبهای روده نشان داده است.

کاهش تأثیر باکتری پاتوژنیک بر روی طیور گوشتی و همچنین بهبود میکروفلورا روده که منجر به گونه ای همانندی و همسانی در جوجه­های تیمار شده می­گردد، همچنین حاکی از این است که استفاده از فورمی ان دی اف باعث بهبود عملکرد طیور خواهد گردید . فرضیه مذبور انگیزه اجرای آزمایشات بعدی را در جوجه های گوشتی ایجاد نموده است.

یک نمونه از آزمایش تجاری فورمی ان دی اف (5/0%) در فرانسه انجام گرفت. تعداد 34500 قطعه جوجه گوشتی یک روزه انتخاب به دو گروه تقسیم گردیدند. نتایج عملکرد در پایان دوره آزمایش 42 روزه ثبت و جمع آوری گردیدند. طبق جدول شماره 4 ، عملکرد کلی گروه تیمار شده با فورمی ان دی اف افزایش داشته است. افزودن فورمی ان دی اف 5/0% منتج به افزایش 8/2 درصدی در روند وزن گیری گردید، و همزمان ضریب تبدیل غذایی به میزان 1/2 % افزایش داشته است به علاوه مرگ و میر نیز بیش از 23% کاهش داشته است.

یک تحلیل اقتصادی بر مبنای ضریب طیور گوشتی اروپا (EBI ) نشان داد که استفاده از این محصول منفعت آشکاری برای مرغدار دارد. هدف ضریب طیور گوشتی اروپا نشان دادن کارایی تولید طیور گوشتی و برآوردهای مربوطه ( که در فرمول اشاره شده ) بوده است.

استفاده ار محصول فورمی ان دی اف باعث بهبود ضریب طیور گوشتی اروپا تقریباً به میزان 5/5% (از 41/250 به 1/264) گردیده است، بنابراین باعث استحکام روند بهینه تولید و پرورش طیور گوشتی گردید. روش عملکرد اسیدی کننده ها در طیور عمدتاً به دلیل عملکرد آنتی میکروبی می­باشد که یکی از فعالیت های کلیدی کاهش میزان PH شکم می­باشد. در آزمایش بحث شده فوق، وزن نهایی بدن جوجه های گوشتی تغذیه شده با جیره های اسیدی شده ، افزایش داشته است. میانگین وزن گیری روزانه در گروههای تیمار شده با اسیدی کننده ها افزایش یافته و میزان ضریب تبدیل غذایی کاهش داشته است و این امر منتج به بهبود ضریب طیور گوشتی اروپا گردید.

همچنین آزمایشات دیگری حاکی از بهبود وضعیت سلامتی جوجه ها بوده است که این بار با بهبود چشمگیر میکروفلورا روده به اثبات رسیده است که البته فرآیند مزبور با کاهش در تعداد انتروباکتر و افزایش تعداد لاکتوباسیل و بیفید و باکتریا انعکاس یافته است.

استفاده از اسیدی کننده ها در جیره های طیور گوشتی ، استراتژی ارزشمندی جهت تجهیز تولیدکنندگان برای مبارزه با کاهش تولیدات حاصل از باکتری پاتوژنیک می­باشد.

استراتژی های تلفیقی ، شامل جیره­های غذایی با ترکیبات درشت و پلت با استفاده از نمک­های اسیدی آلی همانند فورمی ان دی اف می­تواند تأثیری مؤثر در مبارزه با سالمونلا داشته باشد.

مطالعه اخیری ، پتانسیل پتاسیم دی فورمات( فورمی) را در ترکیب با ترکیبات آسیاب شده زبر خوراکجهت پیشگیری از رشد سالمونلا در خوک ها به اثبات رسانیده است. با این ترکیب ، کاهش چشمگیر سالمونلا در طول دوره وزن گیری امری ممکن می­باشد.

به علاوه، استفاده از فورمی در طول دوره رشد ، بر اساس ساختار جیره ای مزبور، منجر به کاهش چشمگیر شیوع سالمونلا می­گردد.

جدول 3- نتایج بررسی میکروبیولوژیکی روده
Formi NDF 0/6%	Control
105	107	Enterobacteria
108	107	Lactobacilli
106	105	Bifidobacteria

جدول 4- نتایج طیور گوشتی از محل آزمایش تجاری در فرانسه
	Control	Formi NDF 0/5%
تعداد پرندگان	17250	17250
وزن نهایی (گرم)	2130	2190
ضریب تبدیل غذایی	95/1	95/1
مرگ و میر ( در صد )	94/1	94/1

روده سالم

استفاده از فورمی در جیره ها، منتج به کاهش آماری در میزان PH در لاشه ها و همچنین افزایش سطوح پروپیونات  و بوتیرات در روده کور در کشتارگاه ها می­گردد.

مطالعات دیگری ثابت کرده اند که اسیدهای چرب زنجیره کوتاه پروپیونات و بوتیرات که توسط گنجاندن فورمی در تغذیه تحریک شده اند، می­توانند از ژن های مهاجم سالمونلا پیشگیری نمایند. بوتیرات قادر به تحریک عملکرد سلولهای غشایی روده می­باشد و روند ژن ها را تنظیم می­کنند. درصد بالای مقادیر بوتیرات در بخش انتهایی دستگاه گوارش به ویژه در روده بزرگ ، از رشد تکامل سلولهای مخاطی روده حمایت نموده و باعث افزایش طول پرزها و عمق حفره ها می­گردند، عواملی که بیانگر روده سالم می­باشد. بنابراین محصول فورمی به میکروفلور بهینه روده کمک می­نماید حتی در قسمت پایانی دستگاه گوارشی خوک ها با این امر اتفاق می­افتد.

مطالعات صورت گرفته بر روی فیزیولوژی و میکروبیولوژی روده طیور بیانگر آن می­باشد که چنین نظریه­ای تأثیرات مثبت و مفید مشابهی را نیز در خصوص طیور اعمال خواهد نمود.

نتایج منتشر شده فوق به طور غیر قابل انکاری به اثبات می­رسانند که چگونه یک روده سالم که در آن از رشد پاتوژن­ها جلوگیری به عمل آمده است و از امنیت غذایی قابل قبولی برخوردار می­باشد، قابل دستیابی از طریق شیوه های جیره­ای می­باشد.

به علاوه یک نوع اسیدی کننده متعادل همانند فورمی ان دی اف عملکرد جوجه های گوشتی را افزایش داده و گزینه مناسبی برای حصول یا بهبود راندمان رشد  طیور گوشتی بدون متوسل شدن به مکمل آنتی­بیوتیک محرک رشد (AGP) می­باشد.

منبع: نشریه دنیای کشت و صنعت